Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Расм 1.22. Нисбий нархлар ўзгаришининг 
самараси
Иш хақи, w
Иш хақи, w
Pm*MPLm
Pf*MPL
f
Lm
P’m*MPLm
w’
w
Lf
L’m
L’f
3. Махсус ишлаб чиқариш омиллари моделида халқаро мувозанат 
Фараз қиламиз, икки мамлакат, Япония ва АҚШ, бир бири билан савдо 
муносабатларига киришади ва ушбу савдони мамлакатлар фаровонлигига 
таъсирини кўриб чиқамиз. Қайта ишлаб чиқариш соҳаси маҳсулотининг нисбий 
нархини (P
M
/P
F
) барча даражасида икки мамлакатдаги нисбий талаб бир ҳил 

---

68 
бўлади деб ҳисоблаймиз. Демак, халқаро савдо пайдо бўлишининг сабаби 
маҳсулотлар нисбий таклифидаги фарқ бўлади.
Мамлакатларда ишлаб чиқариладиган маҳсулотлар нисбий таклифидаги 
фарқлар асосида улардаги мавжуд бўлган ресурслар миқдоридаги фарқлар 
ѐтади. Нисбатан капиталга бой мамлакат нархларнинг барча берилган 
даражасида кўпрок қайта ишлаб чиқариш соҳасининг маҳсулотини ишлаб 
чиқаришга интилади. Нисбатан ерга бой давлат эса кўпроқ озиқ-овқат 
маҳсулотини ишлаб чиқаришга ҳаракат қилади.
Фараз қиламиз, Японияда нисбатан капитал кўпроқ, АҚШда эса нисбатан 
ер кўпроқ. Иккала мамлакат бир ҳил меҳнат ресурслар билан таъминланган. 
Япония кўпроқ ҳажмда қайта ишлаб чиқариш соҳасининг маҳсулотини ишлаб 
чиқаради, АҚШ эса – озиқ-овқат маҳсулотини кўпроқ миқдорда ишлаб 
чиқаради. 
Савдо муносабатларга киришгандан сўнг қайта ишлаб чиқариш соҳаси 
маҳсулотининг нисбий нархи Японияда ўсади, АҚШда эса пасаяди. Бу жараѐн 
мамлакатлардаги нархлар мувозанат нисбий жаҳон нархи даражасига етмагунча 
давом этади (1.23 - расм).
Расм 1.23. Ташқи савдо ва нисбий нархлар
RD