Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Расм 1.17. Хекшер-Олин-Самуэлсон теоремасининг графикдаги 
кўриниши 
Шундай қилиб, савдо натижасида Миллий иқтисодиѐтда иш ҳақи 
кўтарилади, Чет эл иқтисодиѐтида эса пасаяди. Худди шундай, Миллий 
иқтисодиѐтда рента тушади, Чет эл иқтисодиѐтида эса кўтарилади.
Мамлакатлардаги ишлаб чиқариш омилларининг нархлари ўртасидаги 
фарқ камаяди. Назарий жиҳатдан халқаро савдо ишлаб чиқариш омилларнинг 
нисбий нархлари ўртасидаги фарқ мавжуд бўлганигача ривожланади (1.17 - 
расм).
Ҳақиқатда ташқи савдо натижасида ишлаб чиқариш омилларнинг 
нархлари бутунлай тенглашмайди, чунки: 
- иккала мамлакатдаги технологиялар бир ҳил эмас; 
- омиллар соҳалар аро мутлақ мобилликга эга эмас; 
- ишлаб чиқариш омилларнинг халқаро мобиллиги мавжуд; 
- маҳсулотларнинг нисбий нархлари турли ҳил тўсиқлар (тариф ва 
транспорт ҳаражаталари) мавжудлиги сабабли тенглашмайди. 
w/r 
Pc/Pf 
G 
H 
I 
F 
E 
D 
A 
B 
C 

---

57 
4. 
Хекшер-Олин моделининг эмпирик текшириш. Леоньтев 
парадокси 
Кўп эмпирик тестларнинг натижалари Херкшер-Олин назариясини ҳам 
тасдиқлаган, ҳам тасдиқламаган. Хекшер-Олин назариясини тасдиқламаган энг 
таниқли тадқиқот 1953 йилда америкалик рус олим Василий Леонтьев 
томонидан бажарилган.
Леонтьев бир нечта эмпирик тест орқали Хекшер-Олин шартлари 
амалиѐтда бажарилмаѐтганлигини кўрсатди. Иккинчи жаҳон урушидан кейин 
АҚШ капиталга бой, иш ҳақи даражаси юқори давлатлардан бири ҳисобланган. 
Демак, АҚШ ишлаб чиқаришда капитални кўп талаб қиладиган маҳсулотларни 
экспорт килишлиги керак эди. Ушбу гипотезани тасдиқлаш учун Леонтев 1 
млн. долл. қийматли экспорт маҳсулотларини ва 1 млн. долл. қийматли импорт 
билан рақобатлашувчи маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун қанча капитал ва 
иш кучи кераклигини ҳисоблаб чиқди.
У бир америкалик импорт бирлигини ишлаб чиқариш учун керакли 
капитал ва меҳнат тақсимини (K/L)im бир америкалик экспорт бирлигини 
ишлаб чиқариш учун керакли капитал ва меҳнат тақсимини (K/L)ex 
таққослаган. Мамлакат капиталга бой ҳисобланади, агар (K/L)im < (K/L)ех. 
Мамлакат меҳнатга бой ҳисобланади, агар (K/L)im > (K/L)ex.
Тадқиқот натижалари шуни кўрсатдики, америкада импорт қилинадиган 
товарларни ишлаб чиқариш учун капитал харажатларининг меҳнат 
харажатларига нисбати уни экспорт киладиган товарларини ишлаб чиқаришга 
сарфланадиган меҳнат харажатларига нисбатидан 30% юқорироқ экан. Бу эса, 
АҚШ нисбатан меҳнатга бой давлат деганидир.