2021, Maxsus son “pedagogik mahorat” ilmiy-nazariy va metodik jurnal issn 2181-6883

Асосий қисм.
Катта ашула – ўзбек халқ касбий мусиқа меросининг ўзига хос мумтоз турларидан 
бири. Унинг яратилиши тарихига оид аниқ маълумотлар деярли йўқ. Аммо унинг қадимий санъат тури 
эканлиги аниқ. Катта ашула Ўзбекистондаги тўртта ўзига хос ҳудудлардан бири Фарғона водийсида 
учрайди. Унинг ижро анъаналари Тошкент ва бошқа айрим вилоятларда ҳам тарқалган [2]. Катта 
ашуланинг асосий хусусиятларидан бири чолғулар жўрлигисиз, қўлида ликобча (табақча) тутиб ижро 
этилишидир. Шунинг учун бу ашулани баъзан патнисаки, ликобча ашула деб ҳам аташади. 
Манбаъларда катта ашуланинг мусиқашуносликда ўрганилиши бўйича кейинги йилларда фаол 
ҳаракатлар амалга оширилганлиги қайд этилган. Бу борада санъатшунослик фанлари доктори, 
профессор Р.С.Абдуллаевнинг номзодлик диссертациясини тайёрлашдаги илмий изланишлари кўпроқ 
тилга олинади. Катта ашуланинг шундай номланишида уни сифатловчи катта сўзининг мазмуни бу 
ашуланинг фақат ҳажм жиҳатдан катталиги эмас, балки бу ашуланинг овоз диапазони жуда 
баландлиги, кўпинча баланд пардалар(регистр)да янграши ва унинг ижросида одатда икки ва ундан 
ортиқ ижрочилар иштирок этиши, матнида ҳам мумтоз шеъриятимиздаги ғазал намуналаридан кенг 
фойдаланганлиги хусусиятлари сабаб бўлганлиги маълум.
Катта ашула жанрининг анъанавий касбий мусиқа меросига мансублиги унинг ижрочилари шу 
соҳанинг моҳир устозларидан таълим олганлиги, баланд ва кучли овозга эга бўлиши, унинг ўзига хос 
ижро техникасини яхши ўзлаштирганлиги билан боғлиқ бўлиши мумкин. Ўтмишда бу жанр 
намуналари халқ сайлларида, йиғинларда, тўйлар ва бошқа халқ шодиёнарида ижро этилган. Одатда, 
ижрочилар тўпланган одамлар даврасининг ўртасида тикка туриб ашула айтганлар. Қўлдаги 
патниснинг ҳам ижрода маълум аҳамияти бўлган. Ликобча билан биринчидан, овоз тўлқинини ҳар 
томонга йўналтириш керак бўлса, иккинчидан, бу ашула ижросида тон ва усул беручи чолғулар 

---