Toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali tovarlar kimyosi va sifati

C12H22O11 + H2O = 2C6H12O6
disaxarid monosaxarid 
Maltoza, saxaroza va laktozaning tuzilishi va xossalarini batafsil ko‘rib 
chiqamiz, ular tabiatda keng tarqalgan va oziq- ovqat texnologiyasida muhim o‘rin 
tutadi. 
Maltoza (solod shakari). Maltoza molekulasi ikkita glyukoza qoldig‘idan 
iborat. Uning hosil bo‘lishida glyukoza molekulalaridan birining yarim atsetal 
gidroksili va ikkinchisining spirtli gidroksili (to‘rtinchi uglerod atomida joylashgan) 
qatnashadi, demak, maltoza qaytaruvchanlik xossaga ega bo‘lgan disaxarid 
hisoblanadi: 

---

Saxaroza.
(shakar qamish yoki qand lavlagi shakari) S12H22O11- odatdagi 
shakardir. U o‘simliklar dunyosida juda keng tarqalgan. Qand lavlagida-16-20% va 
shakar qamishda 14-26 % saxaroza bo‘ladi. U qayin, makkajo‘xori, zarang 
shirasida, ko‘pchilik meva va sabzavotlarda bo‘ladi. 
Saxaroza oq kristall modda, glyukozadan shirinroq, suvda yaxshi eriydi. 
Birinchi marta bundan ikki yarim ming yil muqaddam shakarqamishdan olina 
boshlangan . Sanoat usuli bilan qand lavlagidan shakar olish XIX asr boshlarida 1802 
yildan boshlangan. 
Shakar olish uchun qand lavlagi mashinalarda mayda bo‘lakchalarga qirqiladi 
va issiq suv bilan ishlanadi. Suvda qand lavlagi tarkibida hamma shakar erib ketadi. 
Suvda erimasdan qolgan qoldiq – jom(lavlagi turpi) mollarga ovqat sifatida beriladi 
yoki undan etil spirti olinadi. SHakarning suvdagi eritmasi qora rangli bo‘lib, uning 
tarkibida shakardan tashqari turli qo‘shimchalar bor( oksalat va fosfat kislota, oqsillar, 
bo‘yoq moddalar va hakozalar). Bu qo‘shimchalardan tozalash uchun ohak Bilan 
ishlangan eritma filtrlanadi va vakuum-apparatlarda bu-latiladi. Eritmadan tushgan 
shakar kristallari sentrifuga(markazdan qochma kuch ta’sirida ishlaydigan uskuna)da 
ajratib olinadi. SHakar ajratib olinganidan so‘ng qolgan suyuqlik qora patoka yoki 
melassa deb ataladi. Uning tarkibida 50% gacha shakar bor. Undan YAna shakar yoki 
etil spirti olishda foydalaniladi. Melassadan shakar olish uchun Sr(ON)2 eritmasi 
Bilan qo‘shib qaynatiladi: bunda erimaydigan S12H22O11* SrO saxarat hosil bo‘ladi. 
Saxarat filtrlab ajratiladi, sungra suvli eritmada karbonat angidrid ta’sir ettirib 
parchalanadi.