Universitetining pedagogika instituti maktabgacha

Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili
. Axborot makonining globallashuvi va uning “ochiqligi” 
zaminida yangi bilimlar, qarashlar, faktlar, konsepsiyalarning oqimi shu qadar shiddat bilan ortib 
bormoqda va medialar orqali tarqalayotgan axborotlarlardan foydalanganlik yuqori ko‘rsatkichlarda o‘sib 
bormoqda. Demakki, yangi innovatsin texnologiyalar yosh avlod ta’lim-tarbiyasida munosib o‘rin egallar 
ekan, yoshlarimiz bo‘lajak avlodlarimizni texnologiya asridagi yangiliklarga yanada jalb etish 

---

392 
mamlakatimiz rivoji uchun munosib hissa qo‘shadi. Hozirgi kunda ta’lim tizimida samaradorlikka 
erishishning yetakchi omillaridan biri innovatsion texnologiyalardan foydalanishdir. “Kadrlar tayyorlash 
milliy dasturi”da ta’lim muassasalarida zamonaviy innovatsion texnologiyalarni yaratish va ulardan 
foydalanish davr talabiga aylandi desak adashmagan bo‘lamiz. Texnik vositalarning ta’lim tizimiga kirib 
kelishi ta’limiy faoliyatda axborotlarni ovozli, matnli, foto va video tasvirlar tarzida taqdim etish 
imkoniyatini yaratdi. Bunday vositalarga ko‘p hollarda murakkab texnik va texnologik jihatlari tufayli 
multimedia vositalari sifatida qaraladi. Kompyuterlarning ta’lim sohasiga kirib kelishi axborotlarni 
qayta ishlashning universal vositasi sanaladi.Multimedia texnologiyasi har xil turdagi axborotlarning 
mazmun va uyg‘unligi ta’minlangan holda integratsiyalashuvini ta’minlaydi. Bu kompyuter yordamida 
har xil shakldagi axborotlarni taqdim etish imkonini beradi: 
-
rasmlar, chizmalar, kartalar va slaydlardan nusxa olish orqali hosil qilingan tasvirlar; 
-
ovoz yozish, ovoz effektlari va musiqalar; 
-
video, murakkab videoeffektlar; 
-
animatsiyalar va animatsiyali imitatsiyalar. 
Tadqiqot metodologiyasi
. Maktabda multimedia resurslari va texnologiyalaridan foydalanishda 
telekommunikatsiyalar tarmoqlarini qo‘llash bilan bir qator imkoniyatarni yuzaga chiqarishga olib 
kelmoqda: 
1-diagramma
.Multimedia vositalari va animatsiyalardan 
foydalanish 
ko‘rsatkichlari 
-
o‘quv-uslubiy multimedia axborotlariga 
kirish imkoniyatini kengaytirib, yanada qulaylik 
yaratadi; 
-
o‘quvchilarda kommunkativ malakalarni, muomala madaniyatini, multimedia vositalarini, 
axborotlarini izlash va ulardan foydalanish; 
-
nafaqat o‘quvchi, balki, o‘qituvchilarning tarmoqdagi o‘zaro hamjamiyatini keng tarzda 
shakllantiradi. 
Multimediali taqdimot nima? Taqdimot - bugungi kunda axborot taqdim etishning yagona va 
zamonaviy shakli hisoblanadi.Bu matnli ma’lumotlar, rasmlar, slaydlar, videoparcha va animatsiya, uch 
o‘lchamli grafika tarzidagi dasturiy ta’minot 
bo‘lishi mumkin. O‘quvchilarni darslarga yanada qiziqtirish, dars jarayonida jahondagi eng 
zamonaviy metodlardan foydalanish va multimedia vositalari orqali yangiliklar olib kirishdan iborat. 
Multimedia texnologiya (multi- ko‘p, media-muhit) bir vaqtning o‘zida ma’lumot taqdim etishning bir 
necha usullaridan foydalanishga imkon beradi: matn, grafika, animatsiya, videotasvir va ovoz. 
Multimedia texnologiyaning eng muhim xususiyati interfaollik – axborot muhiti bilan ishlashida 
foydalanuvchiga ta’sir o‘tkaza olishga qodirligi hisoblanadi. 
Tahlil va natijalar. 
So‘nggi yillarda ko‘plab multimediali dasturiy mahsulotlar yaratildi va 
yaratilmoqda: ensiklopediyalar, o‘rgatuvchi dasturlar, kompyuter taqdimotlari va boshqalar. 
6 
5 
4 
3 
2 
Ряд 1 
Ряд 2 
Ряд 3 
1 
0 
Multimedia 
O'quv-uslubiy 
Animatsiya va 
Multimedia 
vositalari 
multimedia 
animatsiyali 
taqdimotlari 
axborotlari 
imitatsiyalar 
(slaydlar) 

---

393 
Multimedia o‘quv vositalarini quyidagicha funksional maqsadlar bo‘yicha tasniflash mumkin: 
-
ta’lim beruvchi o‘quv axborotini taqdim etadi va o‘quvchi egallagan bilimi, imkoniyatlari va 
qiziqishlariga muvofiq ta’lim olishiga yo‘naltiradi; 
-
tashxis vositalari o‘quvchining ongi va tayyorgarlik darajasini aniqlash uchun mo‘ljallangan 
-
boshqaruv vositalari, ishni bajarish jarayonida o‘quvchilar faoliyatini 
boshqarish uchun 
mo‘ljallangan; 
-
ma’muriy vositalari, ta’lim jarayonini tashkil etish, hujjat tayyorlash va almashish jarayonlarini 
avtomatlashtirish uchun moljallangan; 
-
o‘yin vositalari, turli xil o‘yin va o‘yinli o‘quv faoliyatlarini ta’minlaydi. 
Multimediali o‘quv vositalari uslubiy maqsadlari bo‘yicha quyidagicha tasniflanadi: 
-
o‘rgatuvchi, yangi materialini p’zlashtirish darajalarini nazorat qilish uchun mo‘ljallangan; 
-
nazorat qiluvchi, o‘quv materialini ko‘rgazmali taqdim etish uchun hamda o‘rganilayotgan 
qonuniyatlar, obyektlarning o‘zaro aloqasi vizualitsiyasi uchun mo‘ljallangan; 
-
o‘yin vositalari eng maqbul yechim yoki amallar strategiyasini qabul qilish maqsadida o‘quv 
holatlarini “o‘ynash”(“boshdan o‘tkazish”)uchun mo‘ljallangan. 
Xulosa va takliflar
.“Hozirgi vaqtda ko‘plab kompaniya va firmalarda seminarlar, uchrashuvlar, 
treninglar va boshqa tadbirlarini o‘tkazish uchun turli kompyuter texnologiyalaridan foydalanilmoqda. 
Ma’lumot mazmunga boy, esda qoladigan va ko‘rgazmali bo‘lishi uchun ko‘proq multimedia 
texnologiyalari ishlatiladi. Bular matn, grafika va ovoz kabi ma’lumotning turli shakllarini qayta 
ishlashga imkon beruvchi multimedia apparat vositalari bo‘lish bilan birga amaliy dasturlar paketi ham 
bo‘la oladi” [3,90] 
Multimedia – bu bir necha ma’lumot taqdim etish vositalarining bir tizimga birlashishi. Hozirda 
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini darsga qiziqishini yanada orttirish, darslarga faol qatnashishga undash 
maqsadida ishlab chiqilayotgan dasturlarning eng muvaffaqiyatlisi - boshlang‘ich sinf yoshidagi 
bolalarga dars o‘tishda multimedia ko‘rgazma vositalaridan doimiy foydalanishdir. Odatda multimedia 
deganda matn, ovoz, grafika, multiplikatsiya, videotasvir va fazoviy modellashtirish kabi ma’lumotlar 
taqdim etish vositalarining kompyuter tizimidagi birlashuvi tushuniladi.