Buxoro davlat universiteti pedagogika kafedrasi «umumiy pedagogika»

Eshiting sizga bor bir tamsil,  
Keltiray sizga bir naziru dalil,  
Bir kuni tushti ko’kdin boron,  
Ko’rsakim, er muhiti bepoyon.  
Munda tushtiyu munfail bo’ldi,  
Tushkaniga base hijil bo’ldi.  
Dedi: “Man bunda kimga jo qilsam,  
Bahr ila bahsu mojaro kilsam”.  
Ko’rgach o’zini kam o’shal yomg’ur,  
Sadaf ichiga tushti-yu, bo’ldi dur. 
Bu  masal  mazmunidan  kamtarlik  kamolga,  manmanlik  esa  zavolga  eltadi, 
degan  didaktik  ma’no  kelib  chiqadi.  Shu  bilan  birga,  mazkur  masal  falsafiy-axloqiy 
mazmun  bilan  ham  sug’orilgan  bo’lib,  akademik  V.Abdullaevning  yozishicha,  “unda 
inson  va  tabiatning  birligi,  insonning  tabiatda  kamolga  erishishi,  tabiat  esa  inson 
kamolotining makoni va sababchisi, degan fikr ham ifodalangan”.  
Bu  hol,  Nishotiyning  “Husn  va  Dil”  dostoni  bilan  tanishish  jarayonida  yanada 
oydinlashadi.  Shoirning  “Husn  va  Dil”  falsafiy-didaktik  dostonida  axloqiy-ta’limiy 
qarashlar  etakchi  o’rinni  egallaydi.  Nishotiy  dostondagi  Aql,  Fuod,  Nazar,  Ishq,  Husn, 

---

93 
 
Himmat,  Qomat,  On,  Xayol,  Vafobonu,  G’amza,  Ishva,  Qarashma  kabi  timsollar 
orqali  aql-farosat,  ishq-muhabbat,  do’stlik  va  sadoqat,  himmat  va  muruvvat,  ilm  va 
hunar,  axloq-odob  singari  olijanob  insoniy  hislatlarni  ulug’laydi.  Shuningdek,  Vahm, 
Raqib,  Foruqa,  Faxr,  Zarq  singari  timsollar  orqali  esa  o’z  davridagi  jaholat  va 
adolatsizlik,  zulm  va  zo’ravonlik,  yovuzlik  va  yomonlik,  qo’pollik  va  dag’allik, 
hukmron doiralarning axloqsizligi qattiq qoralanadi. 
Nishotiy  eng  yaxshi  axloqiy-tarbiyaviy  yo’sinini  targ’ib  qilarkan,  qachonlardir 
zulm va zo’ravonlik yovuzlik va yomonlik ustidan ezgulik tantana qilishiga ishonadi: