N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

12.2-chizma. Innovatsion jarayon elementlari
K orxonada innovatsion rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish quyidagi 
bosqichlardan iborat:
• K orxonaning texnik holati va texnologik im koniyatlari tahlili (texnologik 
audit)
• K adrlar salohiyati tahlili
• M aqsadlarni aniqlashtirish
• M aqsadga erishish uchun im koniyatlam ing tahlili
• Innovatsiyalar b o ’yicha m arketing tadqiqotlarini tashkil etish
• K orxona b o 'lim lari uchun “m aqsadlar daraxti” ni ishlab chiqish
• T adbirlar dasturini ishlab chiqish
3. Innovatsiyalar samaradorligini baholash
Innovatsiyalar sam aradorligini b aholashda innovatsion loyiha tushunchasi 
q o 'llan ilad i. “ Innovatsion loyiha” tushunchasi quyidagicha k o 'rib chiqilishi 
m um kin:
•
innovatsion faoliyatni m aqsadli boshqarish shakli;
• 
innovatsiyalam i am alga oshirish jaray o n i;
• 
hujjatlar majm uasi.
Innovatsion loyiha innovatsion faoliyatni m aqsadli boshqarishni shakli 
sifatida fan va texnikani ustuvor y o ’naltirilgan rivojlantirishning aniq m aqsadlari 
(vazifalari)ga crishishga qaratilgan tadbirlarning resurslar, m uddatlar va ijrochilar 
b o 'y ich a o 'z a ro asoslangan va o 'z a ro b o g 'lan g an m urakkab tizim idan iboratdir.
174

---

Innovatsiyalam i am alga oshirish jaray o n i sifatida - bu innovatsiyalarga olib 
keluvchi ilm iy, texnologik, ishlab chiqarish, tashkiliy, m oliyaviy va tijorat 
tadbirlarini belgilangan izchillikda bajariladigan m ajm uasidir.
Shuning bilan bir vaqtda innovatsion loyiha - bu loyiha m aqsadlarini am alga 
oshirish uchun zarur b o 'lg a n texnik, tashkiliy, rejaviy va hisoblash - m oliyaviy 
hujjatlam ing yig'indisidir.
Bu uchta nuqta nazarlarni hisobga olish bilan, quyidagi ta ’rifni berish 
m um kin: innovatsion loyiha - bu m asofa va vaqtda m uam m olarni hal qilish, 
innovatsion jarayonlarni tashkil qilish b o 'y ic h a ilmiy asoslangan m aqsadlar va 
tadbirlam i belgilab beruvchi hujjatlarining yig 'in d isid ir. M aqsadlar va tadbirlarni 
ilm iy asoslanishiga m enejm entga ilm iy yondashishlarga lioya qilish, zam onaviy 
usullam i q o 'lla sh y o ’li bilan erishiladi.
Innovatsion loyihani ishlab chiqish va am alga oshirishga rahbarlik loyiha 
rahbari (loyiha m enejeri) va ilm iy texnik kengashi (ITK ) tom onidan am alga 
oshiriladi. ITK tarkibiga ilm iy - texnik echim larni tanlash, ular am alga oshirish 
darajasi, loyihaviy m aqsadlarga erishish uchun zarur talbirlarning to 'liq lig i va 
butligi uchun javobgarlikka ega, ijrochilam i tanlov asosida tanlash va olingan 
natijalarning ekspertizasini tashkil qiluvchi loyihaning tem atik y o'nalishlari 
b o 'y ic h a etakchi m utaxassislar kiradilar.
Firm aning yangilik kiritishdan foydalanish sohasidagi faoliyatini tashkil qilish 
alohida bosqichlardan iborat g 'o y a t m urakkab tadbirlardan tashkil topadi. ular 
um um an yangilikning yashash davriga ta ’sir k o 'rsatad i. L oyihaviy yondashuv 
butun ilm iy ishlab chiqarish doirasini chiqishga asoslanadi, unda yangiliklam i 
ishlab 
chiqish, 
yaratish, 
tatbiq 
etish 
va 
tarqatishdan 
tortib 
m ahsulotni 
foydalanishdan olib tashlashgacha b o 'lg an jaray o n tushuniladi. Innovatsiya 
b o 'y ic h a ilm iy-ishlab chiqarish davra tushunchasi prinsipial tcxnik-tcxnologik 
tizim lar ham da tajribali n am unalar alm ashuvi va uskunalam ing m avjudlarini 
alm ashtirishga tegishlidir.
Ishlab chiqarishdagi texnologik qarorlar, texnika va tay y o r m ahsulotlar 
m odellarining doiraviy aylanishi va alm ashuvi innovatsion jaray o n n in g asosiy 
m azm uni hisoblanadi. Ishlab chiqarish tizim larining yashash davri ishlab chiqish 
bosqichidan boshlanadi. Bu erda ilm iy tadqiqotlar, tajribaviy nam unalarni tuzish va 
yaratish, sinovlam i o 'tk azish am alga oshiriladi.
M ahsulot m urakkablashgani va m odernizasiyalangani sari bu bosqich 
borgani sari kattaroq aham iyat kasb etadi. Birinchi bosqich seriyali ishlab 
chiqarishga o 'tish to 'g ’risida q aro r qabul qilish bilan yakunlanadi. M ahsulotning 
ilm iste’m oli qancha yuqori b o ’Isa, kichik seriyali ishlab chiqarishning roli va 
qo'llan ilay o tg an texnologik qaro rlam in g egiluvchanligi va m oslashuvehanligi 
shunchalik yuqori.
175

---

K eyingi bosqich ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash va texnologiyalam i 
tanlashni o 'z ichiga oladi. Y A ngi m ateriallar va m ahsulotlam i ishlab chiqarishni 
o 'zlash tirish usulini tanlashga ishlab chiqarishning tcxnik-iqtisodiy tayyorgarligini 
tashkil qilish tizim i va zarur texnologik u skunalam ing tarkibi katta ta ’sir 
k o 'rsatad i. 
Ishlab 
chiqarishni 
texnologik 
tayyorlashning 
yagona 
tizim i 
(IC H T T Y A T )ga m uvofiq m ahsulotlam i om m aviy va seriyali ishlab chiqarishga 
texnologik 
tayyorlash 
texnologik 
jarayonlarni 
ishlab 
chiqish, 
jihozlam i 
loyihalashtirish va ishlab chiqarish, m ahsulotning tajribaviy nam unasini ishlab 
chiqarish va sinovdan o 'tk azish , um um an ishlab chiqarish tizim ini tashkil qilish