Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

judex qui litem suam fecit,
 actio de positis vel suspensis, actio de effusis vel dejectis, actio
adversus nautas, caupones, et stabularios va actiones noxales et de
pauperie
ҳисобланади. 
а) XII жадвал қонунлари бўйича адолатсиз судья ўлим жазосига маҳкум 
қилинган. Классик ва классик даврдан кейин судьялар учун жазо бирмунча
юмшатилган. Одатда судьяга жарима солинган, лекин айнан шу пайтдан 
бошлаб судьялар жавобгарлиги кенгайтирилган. Судья қонунни билмаслиги 
оқибатида томонларга зарар етказган ҳолларда ҳам жавобгарликка 
тортилган. Бу ҳолда судьянинг билмаслигини imperitiaни англатувчи
квазиделикт мавжуд деб ҳисобланган.
Si judex litem suam fecit
деб 
аталувчи квазиделикт жабрланган шахсларга зарарни қоплашни талаб 
қилиш имкониятини берган. Зарарни қоплаш жабланувчиларнинг даъвосини
кўриб чиқаётган судьянинг эркин қарорига боғлиқ бўлган. 
б)
Actio de positis vel suspensis
йўловчилар ўтиб турадиган кўчада
жойлашган уйлардан йўловчилар устига тушиб кетиши ва уларга жароҳат 
етказиши мумкин бўлган буюмларни осиб ёки қўйиб қўйилганини кўрган
ҳар қандай Рим фуқароси томонидан
actio popularis
қўлланилган. Бу ҳолда
квазиделикт мавжуд бўлган: унинг оқибати ҳали келиб чиқмаган бўлмаса 
ҳам, у кейинроқ келиб чиқиш хавфи мавжуд бўлган. Бундай ҳолатларда
айбдор танилган шахслар 10 000сестерций ҳажмида жарима тўлаган, бу пул 
эса хавфли вазиятни сезиб, даъво қўзғатган шахсга берилган. 
в)
Actio de effusis vel dejectis
ни бирон бир пастдан ўтиб кетаётганда 
унинг устига бирон-бир нарса тушиб кетса ёки тўкилса, натижада, бу шахс
жароҳат олган бўлса, қўзғатиши мумкин бўлган. Бу ҳолда мазкур уйда 

---

237 
яшовчилар зарарни қоплаш масаласи бўйича биргаликда жавобгарликка 
тортилган. Етказилган зарар қийматининг 2 баравари миқдорида жарима 
солиш ҳақида ҳукм чиқарилган. Мабодо бундай вазиятда ўлим содир бўлган 
бўлса ва эркин фуқаро ўлган бўлса, жарима 50 000сестерций миқдорида
белгиланган, агарда у фақат жароҳат олган бўлса, жарима миқдори
судьянинг хоҳишига қараб белгиланган ва у жабрланувчини даволашга 
кетган сарф-харажатларни ҳам ҳисобга олиши шарт бўлган. 
г)