Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Шаҳар ер сервитутлари. 
Шаҳар ер сервитутлари
 
ёки 
jure (servitutes)
praediorum urbanorum
асосий ер майдонининг эгаси фойдасига
ўрнатиладиган ўзгалар ашёсига бўлган доимий ва мерос тариқасида 
ўтадиган мулк ҳуқуқи бўлиб, ёрдамчи ер майдонида қурилмалар қуриш 
учун зарур бўлган. Улар асосан 4 турга бўлинган: таянч ҳуқуқи, бўшлиқ 
ҳуқуқи, манзара ҳуқуқи ва оқавалар учун ариқлар қазиш ҳуқуқи кирган. 
а) 
Таянч ҳуқуқи
ўз ерида бирон-бир қурилиш бошлаган асосий ер 
майдони эгаси қўшни ер майдонида шу қурилиш учун таянч солиши 
учун берилган. Буларга servitus tigni immitendi – қўшни деворга ўз
таянчини тираб қўйиш; servitus oneris ferendi – ўз еридаги қурилмани 
қўшни деворга тираб қўйиш кирган. 
б)
Бўшлик ҳуқуқи
ўз еридаги қурилмани қўшнининг майдонидаги 
бўшлиққа чиқариш мақсадида бўлган ер эгасига берилган. Бунга 
қўшнининг ерига ўз балконини чиқариш – servitus proiciendi ва томини 
чиқариш – servitus protegendi кирган. 
в) 
Манзара ҳуқуқи
ўз еридаги қурилиш иншоотларига тушадиган 
ёруғликни ёки чиройли манзарани тўсиб қўйиши мумкин бўлган қўшни 
ерида бирон-бир қурилиш олиб боришни чеклаш учун ер эгасига 
бериладиган ҳуқуқ бўлиб, буларга servitus altius non tollendi ne
luminibus officiatur – ёруғликни тўсиб қўйганлиги учун қўшнидан ҳеч 
нарса қурмасликни талаб қилиш ва servitus ne prospectui officiatur –
манзарани тўсиб қўйиши мумкин бўлган иншоот қурмасликни талаб 
қилиш кирган. 
г)
Оқавалар учун ариқчалар қазиш ҳуқуқи
ўз ерида ёмғир ва 
бошқа сувлар йиғилиб қолмаслигини кўзлаб, қўшни ери орқали
ариқчалар олиб ўтиш учун берилган. Бунга servitus stillicidi – ёмғир 
сувлари учун ариқ қазиш; servitus clocae – ахлат сувлар учун ариқчалар 
қазиш сервитутлари кирган.
Шахсий сервитутлар. 
Маҳсуллардан фойдаланиш – 
ususfructus
. 
Маҳсуллардан фойдаланиш ёки ususfructus шахсий сервитут бўлиб, бунинг 
асосида муайян шахс ususfructuarius ўзгалар ашёсидан бепул ва умрбод 
фойдаланиб, ундан даромад олиш ҳуқуқига ва фойдаланиш якунига 
етгандан кейин ашёни эгасига қайтариш мажбуриятига эгадир:
«ususfructus est jus alienis rebus utendi, fruendi salva rerum substantia».
Ўзгалар ашёсига бўлган алоҳида ҳуқуқ сифатида 
узуфрукт
республика 

---

140 
даврининг охирига келиб шаклланди. Бу даврда
узуфрукт
асосини 
истеъмол қилинмайдиган ёки res non consumptibles буюмлар ташкил 
қилган, чунки бу буюмларни 
узуфрукт
тамом бўлгандан кейин эгасига 
қайтариш мумкин бўлган. Истеъмол қилинадиган буюмлар ёки res
consumptibles
узуфрукт
асoсини ташкил қила олмаган, чунки бундай 
буюмлардан фойдаланганда улар жисмонан йўқ бўлган. Рим ҳуқуқида
quae exdistantibus constant ашёлари, яъни истеъмол қилинадиган ва 
истеъмол қилинмайдиган буюмлардан ташкил топган бутун мулкий 
мажмуа тўғрисидаги фикр ўз тасдиғини топгандан кейин senatus
consultumдан бирида
узуфрукт
асосини истеъмол қилинадиган буюмлар
ҳам ташкил қилиши белгиланди. Ушбу сенатусконсульт
узуфрукт
институтига муҳим ўзгартишлар киритди:
узуфрукт
2 турга бўлиниб, асл 
маънодаги 
узуфрукт
– истеъмол қилинмайдиган ашё маҳсулидан 
фойдаланиш ва кўчма маънодаги 
узуфрукт
–