Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Habitatio 
–
яшаш ҳуқуқи.
Яшаш ҳуқуқи ёки habitatio шахсий 
сервитут бўлиб, бунинг асосида ваколатли шахс ўзгалар уй-жойидан ўзи 
ва яқинлари билан бирга бепул ва умрбод яшаш ва, ҳатто бу уй-жойни 
ижарага бериш ҳуқуқини қўлга киритган. Habitatio шахсий сервитутнинг 

---

141 
алоҳида тури бўлган, чунки яшаш ҳуқуқи сервитут ўрнатиш учун 
кўпинча асос бўлиб хизмат қилган. Қолган бошқа жиҳатлари билан у 
узуфрукт
билан ўхшаш бўлган. Habitatio кўпинча васиятнома ёки легат 
йўли билан ўрнатилиб, универсал меросхўрларга уй-жойга бўлган мулк 
ҳуқуқи тегишли бўлган бўлса, сингуляр меросхўрларга – бундай уй-
жойларда яшаш ҳуқуқи теккан. 
Operae servorum vel animalium. 
Operae servorum vel animalium
шахсий сервитутининг мазмуни титулярнинг ўзга қуллар ва ўзга уй
ҳайвонларидан фойдаланиш ҳуқуқидан иборат бўлган. Дастлаб бу ҳуқуқ 
фойдаланиш ҳуқуқи билан бирга бўлган, кейинчалик бу ҳуқуқ мазмуни 
жиҳатидан
узуфрукт
эканлиги тўғрисидаги фикр қарор топган. 
 Сервитутлар ҳимояси ва уларнинг бекор бўлиши.
Сервитут ҳуқуқининг ҳимояси.
Сервитут ҳуқуқи эгалари алоҳида 
даъволар ва интердиктлар билан ҳимояланган. Сервитут титулярининг
ҳимояси тўғрисида энг дастлабки даъво vindicatio servitutis бўлиб, 
даъвогарнинг даъво талаби ёки петитуми титулярнинг сервитутга бўлган 
ҳуқуқини тан олиш ва унинг бу ҳуқуқдан фойдаланишга бўлган барча 
тўсиқларни олиб ташлашни англатган. Бундай даъвони қондириш учун 
ҳақиқатан ҳам титулярнинг сервитутга бўлган ҳуқуқи мавжудлигини
исботлаш зарур бўлган. Претор ҳуқуқи бўйича сервитут эгалари 
pactionibus et stipulationibus бундай даъвони vindicatio utilis кўринишида 
қўллаши мумкин бўлган. Юстиниан даврида цивил ҳуқуқи ва претор 
ҳуқуқи бўйича ўрнатиладиган сервитутлар ўртасида тафовутлар барҳам 
топгандан кейин сервитут титулярлари ҳимояси учун умумий даъво –
actio confessoria киритилди.
Даъволардан ташқари сервитут эгаларининг ҳуқуқлари кўплаб 
интердиктлар ёрдамида ҳимоя қилинган. Қишлоқ ер сервитутлари эгалари
interdictum de itinere actique privato, de aqua, de rivis et de fonte
каби интердиктларга эга бўлганлар. Шаҳар ер сервитутлари эгалари эса
interdictum de cloacis co operis novi nuntiatio, co cautio dammi infecti,
co interdictum quod vi aut clam, таянч ҳақида гап борганда эса
interdictum uti possidetisни қўллаши мумкин бўлган. Шахсий 
сервитутларнинг эгалари interdicta utilis каби бошқа эгалик 
интердиктларини қўллаши мумкин бўлган.