Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Универсал усуллар 
деб бирон-
бир шахснинг барча мулкига ёки бир неча турли ашёларга (universitas facti,
universitas juris) ўрнатилган мулк ҳуқуқига айтилган. 
Сингуляр усул
деб
мулк ҳуқуқи айрим олинган буюмга ўрнатилишига айтилган. 
Амал қилиш вақтига қараб, мулкни қўлга киритиш inter vivos ва mortis
causa усулларга бўлинган. Мулкни қўлга киритишнинг inter vivos ҳаракатига 
кўра усули тирик инсонлар ўртасидаги кундалик ҳуқуқий муомалага тегишли 
бўлган, mortis causa қўлга киритиш усули эса
–
уларнинг вафоти муносабати
билан ўрнатилган. 
Мулкни қўлга киритиш усулларининг муҳим бўлиниши мулк ҳуқуқи
муайян шахснинг ихтиёридаги ашёга ёки ҳали ҳеч кимнинг ихтиёрида 
бўлмаган ёхуд олдин бирон-бир шахснинг ихтиёрида бўлган, кейин қаровсиз 
қолган ашёга нисбатан ўрнатилиш факти билан содир бўлди. Ана шу 
нуқтаи назардан қўлга киритиш усуллари деривант (келиб чиққан) ва 
оригинал турларга бўлинган. Деривант усул деб ашёни қўлга киритувчи 
шахснинг мулк ҳуқуқи ўша ашёнинг ундан олдинги эгасининг мулк 
ҳуқуқидан келиб чиқилишига айтилган. Оригинал усул деб эса, эндигина 
яратилган ашёга, олдин эгаси бўлмаган ашёга (res nullus) ва олдин 
ашёнинг эгаси бўлган-у, лекин унинг мулк ҳуқуқи ўз хоҳишига кўра ёки
қонун нормаларига биноан бекор қилинган ашёга (res derelictae)
ўрнатилишига айтилган.
Мулк 
ҳуқуқи 
ўрнатилишининг 
оммавий 
усуллари.
Venditio sub hasta venditio sub corona. 
Давлат мулкини сотиш мақсадида
давлат органлари (деярли ҳар доим квесторлар) томонидан ташкил 
қилинган оммавий лицитация (тижорат)
venditio sub hasta venditio sub
corona
деб аталган. Оммавий лицитацияларда сотувга қўйиш шартлари
олдиндан белгилаб берилган (lex venditiones). Сотув оғзаки равишда 
бажарилиб, сотилган ашёга мулк ҳуқуқи магистрат қарори бўйича ашё учун 
энг юқори баҳони таклиф қилган шахсга ўтган.