Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

ususfructus
деб белгиланган, баъзида
jus habere
possidere frui licere 
деб ҳам аталган.
Habere possidere frui licere
га эга 
бўлган шахслар ҳуқуқининг мазмуни квирит ва бонитар мулк ҳуқуқи 
мазмунига ўхшаш бўлган. Истисно фақат провинция ерларининг эгалари ўз 
ҳуқуқини тасарруф этиш борасида чекланган бўлиб, сенат ва императорга
stipendium
ва 
tributum
тўлаган. Провинция ерларининг эгаларига тегишли 
ҳуқуқларни ҳимоя қилиш учун
exeptio rei venditae ac traditae
ва
ўзгартирилган actio Publiciana хизмат қилган. Jus habere possidere frui licere 
ва Рим мулкчилигининг бошқа турлари ўртасидаги тафовутлар Италиядаги 
ер эгалари солиқ тўлаш мажбуриятини олгандан ва улар ўзлари ишлов 
берадиган ерларга бириктирилгандан кейин йўқолди. Ўша даврда Рим 
ҳуқуқига
unum dominium
ёки ягона мулкчилик тартиби киритилди. 

---

119 
Биргаликдаги мулк (condominium).
Рим ҳуқуқидаги биргаликдаги 
мулкчилик муносабатларининг дастлабки кўриниши консорциумдаги 
муносабатлардан иборат бўлган. Консорциумдаги катта ёшдаги ҳар бир 
эркак умумий мулкчилик даврида мулк эгаси ҳисобланган ва ўз манфаатлари 
йўлида ercto non cito ва actio familiae erciscundae даъволари ёрдамида ўз
улушини талаб қилиш ва олиш ҳуқуқига эга бўлган. Шартнома ёки суд 
орқали бўлиш пайтгача консорциум аъзолари мулкнинг бўлинмаган идеал 
(pro indivisio) ҳиссаларига эга ҳисобланган, уларнинг ҳиссалари фоизларда 
ифодаланган. Рим консорциумидаги муносабатларга ўхшаш тарзда кейинги 
даврлар ҳуқуқи бўйича барча биргаликдаги мулкдорлар ўртасидаги 
муносабатлар ҳам тартибга солинган. 
Биргаликдаги мулкчилик муносабатлари бир вақтнинг ўзида бир хил 
асосда (titulus) ягона мулкка кўплаб мулкдорларнинг мулк ҳуқуқи ўрнатилган
даврда келиб чиққан. Бу ҳолат тасодифан (табиий ҳодисалар, confusio ёки
comixtio), инсонларнинг хоҳиш-иродаси (бир томонлама ёки икки томонлама
юридик актлар) ва қонун кўрсатмаларига биноан келиб чиқиши мумкин 
бўлган. 
Ташкил 
топган 
биргаликдаги 
мулкчилик 
биргаликдаги 
мулкдорларнинг хоҳишига кўра махсус даъволар (actio familiae erciscundae,
actio de communi dividundo, actio finium regundorum) ёрдамида бекор 
бўлиши мумкин бўлган. Бу бекор бўлиш шартлари турлича бўлиб,
биргаликдаги мулкчилик ташкил топган асосга боғлиқ бўлган. Societas
шартномаси 
асосида 
ташкил 
топган 
биргаликдаги 
мулкчилик 
муносабатларини бекор қилиш шартлари энг мушкул ҳисобланган.
Биргаликдаги мулкчилик амалда бўлиб турган пайтда биргаликдаги 
мулкдорларнинг улушлари реал тарзда бўлинмаган, чунки реал тарзда 
бўлинган мулк асосида индивидуал мулк ташкил топган. Ҳар бир мулкдор 
умумий мулкнинг бўлинмаган фоизли ёки идеал қисмига (pro indivisio, pro