Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

cura
атамаси билан
номлана бошланди.
Вояга етмаган шахслар устидан ҳомийлик.
Вояга етмаган (impuberes) 
аёл ва эркак жинсидаги sui juris шахслар ҳуқуқий лаёқатга эга, лекин 
муомала лаёқатидан маҳрум ҳисобланган ва вояга етгунча уларга ҳомий 
тайинланиши шарт бўлган (
tutela)
. 
а)
Ҳомий тайинлаш усуллари.
– Вояга етмаганларга ҳомий оила 
бошлиғининг охирги хоҳишига мувофиқ (
tutela legitima
) ёки тегишли 
давлат 
органининг фармойиши (tutela dativa) билан тайинланган.
Tutela
testamentaria
XII жадвал қонунларида маълум бўлиб, бунга 
кўра, ҳар бир paterfamilias ўз васиятномасида ёки охирги хоҳиши билан
унинг ўлимидан кейин қоладиган sui ҳолатидаги вояга етмаган ва 
кейинчалик sui juris ҳолатида бўладиган шахслар учун ҳомий тайинлаш
ҳуқуқига эга бўлган. Рaterfamiliasнинг ҳомий тайинлаш тўғрисидаги 
фармойиши васиятнома учун талаб қилинадиган шартларга жавоб бериши 
керак бўлган.
Tutela legitima
ёки қонун доирасидаги ҳомийлик paterfamilias ўз 
васиятномасида ўзининг вояга етмаган фарзандлари учун ҳомий 
тайинламаган пайтда ўрнатилган. Бундай ҳолларда ҳомийлик билан боғлиқ 

---

93 
ҳуқуқ ва бурчларни вояга етмаганларнинг интестат ворислари деб аталадиган
агнат қариндошлари бажарганлар. Агнат қариндошлик ўрнига когнат 
қариндошлик кириб келганда, агнатларнинг аввал аёллар устидан,
кейинчалик эса, вояга етмаганлар учун ҳам қиладиган ҳомийлиги бекор 
қилинди (lex Claudia), ҳомийлик онага ва яқин когнат қариндошларга 
ишониб топширилди. Шу тарзда, қадимги ҳуқуқнинг фақатгина агнатлар ва 
фақат эркаклар ҳомий қилиб тайинланиши тўғрисидаги нормалари барҳам 
топиб кетди.
Ҳомийлик васиятнома ёки қонун бўйича ўрнатилмаган ҳолларда ёки
ҳомий қилиб тайинланган шахслар ҳомийлик мажбуриятларини ўташни 
хоҳламаган ва ўтолмаган пайтларда тегишли давлат органлари ўз 
ташаббуси билан ҳомий тайинлаган (officum, munus). Бундай давлат 
органларига преторлар ва плебейлар трибунлари, провинцияларда эса 
ҳокимлар кирган. Кейинчалик бу лавозимни махсус (praetor tutelaris) ва 
ниҳоят, классик даврдан кейин Римда камбағал фуқаролар учун (defensores 
civitatis), шаҳар префектлари ва провинция ҳукмдорлари вояга етмаган 
бадавлат шахслар учун ҳомий тайинлаш ваколатига эга бўлган. 
б)