2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Yetishtirish texnologiyasi. 
Shabdar sof holda yoki beda, arpa, suli bilan 
birgalikda ekiladi.
Ekish. 
Shabdar kuzda yoki erta bahorda don-o„t ekadigan SZT-47 seyalka 
yordamida ekiladi. Gektariga 15-20 kg urug„ ekiladi, ekish chuqurligi 1-2 sm. 
Kuzda ekilganda ketma-ket suv beriladi.
Boshqa ekinlarga qo„shib ekilsa gektariga 8-10 kg urug„ ekiladi. Ko„pincha 
bedaga qo„shib ekish tavsiya qilinadi. Shunday qilinsa birinchi o„rimning 85% ni, 
ikkinchi o„rimini 15% ni shabdar tashkil qiladi. Uchinchi o„rimda shabdar deyarli 
qolmaydi. Bahorda ekilganda shabdar donli ekinlarga qo„shib ekiladi, bunda 
gektariga 15 kg shabdar, 50-70 kg don ekinlari ekiladi.
Sug„orish
. Sug„orish uchun oralig„i 60-70 sm egatlar olinadi. O„suv davrida 
shabdarning har bir o„rimi 2-3 marotaba sug„oriladi, gektariga 600-800 m
3
suv 
sarflanadi.
Hosilni yig„ish.
Ozuqa uchun shabdar gullashning boshida yoki yoppasiga 
gullaganda o„riladi. Kuzda ekilsa urug„i may oyida pishadi, bahorda ekilsa iyun 
oyining ikkinchi yarmida pishadi. Urug„lik uchun ekish me‟yori 8 kg, agar keng 
qatorlab ekitlsa, gektariga 3-5 kg urug„ ekiladi, qator orasiga ishlov beriladi, 1-2 
marotaba sug„oriladi. Urug„ birinchi o„rimida olinadi, gulto„plami yoppasiga 
yetilganda o„rib olinadi. Don kombaynlarida yanchib tozalanadi, keyin sebarga 
tozalanadigan mashinalardan o„tkaziladi.

---

255 
4.7. BERSIM 
Bersim
 
– Misr sebargasi – dukkaklilar oilasiga mansub, 
Trifolium 
avlodiga 
alexandrinum L. 
turiga kiradi.
Ahamiyati.
Bersimdan ko„kat, pichan, silos va senaj tayyorlanadi. Pichan 
tarkibida, 9,3% oqsil, 2,39% moy va 46% uglevodlar mavjud. O„zbekistonda 
sholichilik xo„jaliklarida ko„proq ekiladi. Pichan hosili 70-80 s. Urug„ hosili 5-8 s. 
ni tashkil qiladi.
Biologiyasi. 
Bersim bahorgi, namsevar, issiqsevar o„simlik, urug„i 6-8 °C 
unib chiqadi. Maysalari sovuqqa chidamsiz. Maysasi 7-8 kunda ko„rinadi. 
Maysalanishdan 50-60 kun o„tgandan keyin gullaydi.