2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Hosilni yig„ish. 
Pichan uchun hosil ro„vaklanish davrida o„riladi. O„rish 
balandligi 7-8 sm, agar o„rish balandligi 4-5 sm bo„lsa, qo„noq qayta o„sib 
chiqmaydi. Urug„ olish uchun boshoqchalar sarg„ayganda, urug„i qotganda 
yig„iladi. Hosil kombaynlarda yig„iladi. Urug„ tozalanadi, quritiladi, 12-14% 
namlikda saqlanadi.
 
BIR YILLIK MASTAK 
Ahamiyati. 
Bir
 
yilik mastak muhim yem-xashak ekin. Pichan va ko„katini 
mollarning barcha turlari yaxshi eydi. Gullash davrini boshlanishida proteinning 
miqdori 16,7% bo„ladi. Ekilgan yili ko„p ko„kat hosil qi ladi.
Sistematika va morfologiyasi
. 
Bir yillik mastak 
(Lolium multiflorum Lam. 
var. westervololicum)
popuk ildiz tizimiga ega. Ildizi asosan tuproqning haydalma 
qatlamida joylashgan. Ayrim ildizlar tuproqningt 100 sm chuqurligiga kirib 
boradi. Poyasi ingichka, balandligi 50-60 sm, goho 90 sm. Bargi oddiy, ingichka, 
uzun bo„ladi, pastki qismida yaltiroq, ustki qismi g„adir-budur, och yashil rangli, 
eni 5-8 mm. Gul to„plami g„ovak boshoq, uzunligi 10-25 sm, boshoqchalar soni 
12-25 dona. Boshoqchalari lansetsimon, 6-12 ta gulli, uzunligi 2,5 sm. Boshoqcha 
qobiqlari yakka, qiltiqsiz. Gul 2 ta gul qobig„i, 2 ta tumshuqchali tuguncha, 3 ta 
changdonlar. Tashqi gul qobiq qiltiqdi. Qiliqlari tishchali, uzunligi 6-8 mm. Pastki 
gul qobiqlari qiltiqsiz bo„ladi. Urug„i kul rangli. 1000 ta urug„ning vazni 2,5-3,0 g.
Biologiyasi. 
Urug„i 1-4 °C haroratda unib chiqadi. O„sib chiqishi uchun 
maqbul harorat 20-25 °C. Maysa -2-3 °C sovuqqa bardoshli.
Bu namsevar o„simlik qurg„oqchilikka chidamsiz. Suv tanqisligida tuplanish 
kamayadi, poya past bo„ladi, hosil kamayadi. Bir yillik mastak har xil tuproqlarda 

---

265 
o„saveradi: qumoq, quritilgan torfli tuproq, qumli va sernamli tuproqlar. Azotli 
o„g„itlarga talabchan.
Bir yillik mastak unib chiqish davrda bitta murtak ildizibilan o„sib chiqadi. 
Tuplanish davri o„simlikda 3-4 ta barg rivojlangpanda boshlanadi. Yoppasiga 
qatorlab ekilganda tuplanish darajasi 3-6 ta ga teng bo„ladi. Tup soni siyrak 
bo„lganda tuplanish darajasi 200 tagacha boradi. Yangi poyalarning rivojlanishi 
amal davrida davom etaveradi. Shuning uchun bir amal davrida bir necha 
marotaba o„riladi.
Bir yillik mastakda yer ustki ko„kat massasi tez shakllanadi. Bu tezpishar 
o„simlik. Gullash 35-60 kunda kuzatiladi, amal davri 60-90 kun davom etadi. 
Shuning uchun bu o„simlikni shimoliy mintaqalarda yetishtirish mumkin. Bunda 
1-2 o„rim beradi. Ikkinchi o„rimning hosili birinchisining 70% ni, uchinchi 
o„rimida birinchining 30% ni tashkil qiladi. Birinchi va ikkinchi o„rimning orasi 
30-35 kun, ikkinchi va uchinchi o„rimning orasida 45-50 kun bo„ladi.