Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
http://interscience.uz/
286 
Shuningdek,o‘quvchilarga tanish bo‘lgan ertak yoki xikoyaga PIRLS testlari tuzish mumkin. 
“Yomon otliq jazosi“ (Abdulla Avloniy). Bir kishining Qosim ismli bir o‘g‘li bo‘lgan ekan.Ota va 
onasining so‘ziga kirmasdan har xil yomon ishlarni qilar edi. Bolalar bilan urishib, yoqalashib 
kiyimlarini yirtib kelar edi. Uyda onasi mehmon uchun asrab qo‘yilgan taomlarni yegan vaqtida , 
onasi - Qosim o‘g‘lim taomni sen yemadingmi ? desa “Men yeganim yo‘q , mushuk yegandir , der 
edi. Bora-bora otasini pulini ham o‘g‘irlab oladigan bo‘ldi. Otasi bilib, “O‘g‘lim,pulni kim oldi? 
deb so‘rasa , Onam olgandir“, deb onasini o‘g‘ri qilib qo‘yardi. Bir kuni otasi stol ustiga bir tanga 
qo‘yib, o‘zini uxlagan kishi bo‘lib yotadi. O‘g‘li Qosim kelib, sekin stol ustidan tangani olib, 
og‘ziga soldi. Shu vaqt otasi o‘g‘lini ushlab olmoqchi edi, o‘g‘li esa shu onda tangani yutib 
yubordi. Tanga botib, Qosimning halqumiga tiqilib, jon berdi. 
Bolalar ko‘rdingizmi ? Yomonning yomonligi o‘z boshini yeydi. 
1.Hikoya kim haqida ? 
a)farzand b) Qosim v) ovqat g)yomonlik 
2.Qosim otasiga taomni kim yedi deb aytdi ? 
a) mushuk b)it v) o‘zi g) hech narsa demadi 
3.Siz yolg‘on gapirganmisiz ? 
a) ha b)yo‘q v) ba’zan g)bir-ikki 
4.Qosim nimani yutib yubordi ? 
a) pulni b)tangani v) nonni g) ovqatni 
Matn asosida tuzilgan test savollari orqali o‘quvchining matnni tushunish darajasi, fikrlash 
va o‘qish malakasi baholanadi. Bunday topshiriqlar o‘quvchining mantiqiy fikrlash qobiliyatini 
oshiradi. Matnlarni o‘qish muhim axborot olish manbaidir. O‘quvchilarning ma’lumot olishi 
tinglab tushunish va o‘qish orqali amalga oshiriladi. Bu o‘rinda avval tashqi nutq, so‘ngra ichki 
nutqdan foydalanadi. 
PIRLS 
o‘quvchilarning matnni o‘qiganligi natijasida uni qanday tushunganlik darajasini 
baholaydi. Bunda o‘quvchi matnni o‘qish jarayonida o‘z fikrini mushohada qilib, fikrini erkin ayta 
olishi muhim hisoblanadi. 
PIRLS
-tadqiqotida 50dan ortiq davlatlar ishtirok etib kelar ekan, mazkur halqaro 
tadqiqotning maqsadi ham turli hil ta’lim tizimidan iborat bo‘lgan davlatlardagi boshlang‘ich 
maktab o‘quvchilarini matnni o‘qish va qabul qilish bo‘yicha tayyorgarligi hamda o‘quvchilarning 
har hil yutuqlarga erishishga sabab bo‘luvchi ta’lim tizimidagi o‘ziga xos xususiyatlarni aniqlash 
va baholashdan iborat. Albatta bunday tadqiqot halq ta’limi sohasidagi o‘qituvchilar,olimlar, 
metodistlar,o‘qituvchilar ota-onalar va jamoat vakillari uchun katta ahamiyatga ega. 
Ta’lim orqali jamiyatda kelajakdagi vaziyatlarni bajarishga qodir bo‘lgan yangi avlod 
shakllantiriladi.