Nomanfiy butun sonlar ustida arifmеtik amallarni o‘rgatish mеtodikasining umumiy masalalari

---

NOMANFIY BUTUN SONLAR USTIDA ARIFMЕTIK AMALLARNI 
O‘RGATISH MЕTODIKASINING UMUMIY MASALALARI
. 
Reja: 
1.Nomanfiy butun sonlar ustida amallar bajarishni o`rgatishning umumiy 
masalalari. 
2.Hisoblashning og`zaki va yozma usullari haqida tushuncha berish. 
3. Darsliklar orqali hisoblashning og`zaki va yozma usullariga doir misollarni 
bajarib ko`rish. 
Boshlang`ich sinf o`quvchilarida arifmetik amallarni o`rganish hamda og`zaki 
va yozma hisoblash ko`nikmalarini tarkib toptirish matematik dasturining asosiy 
yo`nalishlaridan biri hisoblanadi.
Arifmetik amallarni bajarishni o`rgatish metodikasi o`zaro bog`liq bo`lgan bir 
necha bosqichga ajratiladi. 
I-bosqich.
Dastlab amallarni ma’nosi ochib beriladi. Har bir ishoraning mazmunini 
tasavvur qilib olinadi.Bunda turli amaliy masalalar va o`quvchilar hayotiy 
faoliyatidan foydalanganlik asosida ishlar olib boriladi. 
M: Stol ustidagi beshta daftarga yana ikkita daftar olib kelib qo`shildi. Stol ustuda 
nechta daftar bo`ldi? Masalani bajarishda shu jarayon bevosita o`quvchilarga 
ko`rsatilgan holda bajariladi, O`quvchilar nechta daftar bo`lganini ko`rib, sanab 
javobni topishadi va qo`shish amali ma’nosini tushunib olishlari mumkin bo`ladi. 
Bu yerda aniqlik va ko`rgazmalilik tamoyillaridan foydalaniladi. 
II-bosqich.
Bu bosqichda ifodalarni bajarishni og`zaki va yozma usullari 
o`rgatiladi.Bunda o`quvchilar amallarni ba’zi xossalari (o`rin almashtirish, 
guruhlash, taqsimot va boshqalar…) ni o`rganadilar. Bilimlarni o`rganishga doir 
boshlang`ich tushunchalarni sodda misollarda bajarib ko`radilar.
M: 
Ikki xonali sonni bir xonali songa ko`paytirishni o`g`zaki va yozma usullari.
Yozma usul: 45*8=360. Bunda ikki xonali sonning birlik va o`nligiga bir xonali 
son alohida-alohida quyi xonadan boshlab ko`paytirilib, dildagini keying xonada 
hosil bo`lgan ko`paytmaga qo`shib yoziladi.
Og`zaki usul: 45*8=(40+5)*8=40*8+5*8=320+40=360. Bunda ko`paytirishning 
qo`shishga nisbatan taqsimot xossasidan foydalangan holda, ikki xonali sonni o`nlik 
va birlikka ajratib birxonali songa ko`paytirib, ko`paytmalarni qo`shamiz.