2. Mavzu. Kreativ pedagogikaning tarkibiy tuzilmasi va asosiy kategoriyalari. Reja

“Kreativ pedagogika” fanining ilmiy-tadqiqot metodlari 
Quyida mazkur metodlarning mohiyati toʼgʼrisida qisqacha soʼz yuritiladi.
1. Suhbat metodi pedagogik kuzatish chogʼida talabaning kreativlikka oid bilimlarini 
boyitish, vaziyatga toʼgʼri baho berish, muammoning yechimini topishga imkon beruvchi 
pedagogik shart-sharoitlarni yaratish, tajriba-sinov ishlari subʼektlari imkoniyatlarini 
muammo yechimiga jalb etishga yordam beradi. 
Suhbat indiviudal, guruhli hamda ommaviy shaklda oʼtkaziladi. Suhbat jarayonida 
talabalarning kreativlik imkoniyatlari toʼla namoyon boʼlishiga erishish muhim.
Suhbatning samarali kechishini taʼminlovchi shartlar:
1) maqsaddan kelib chiqqan holda suhbat uchun belgilanuvchi savollarning mazmuni 
aniqlash, savollar oʼrtasidagi mantiqiylik va izchillikni taʼminlash;

---

2) suhbat joyi va vaqtini aniq belgilash;
3) suhbat ishtirokchilarining sonini aniqlashtirish;
4) suhbatdosh toʼgʼrisida avvaldan muayyan maʼlumotlarga ega boʼlish;
5) suhbatdosh bilan samimiy munosabatda boʼlish;
6) suhbatdoshning oʼz fikrlarini erkin va batafsil ayta olishi uchun sharoit yaratish;
7) savollarning aniq, qisqa va ravshan berilishiga erishish;
8) olingan maʼlumotlarni oʼz vaqtida tahlil qilish
2. Pedagogik tahlil. Tadqiqotni olib borish jarayonida ushbu metodni qoʼllashdan 
koʼzlangan maqsad tanlangan shaxs tomonidan kreativlik sifatlari, imkoniyatlari va 
malakalarining oʼzlashtirish darajasini aniqlashdan iborat boʼlib, pedagog tomonidan 
ilgari surayotgan gʼoyaning nazariy jihatdan haqqoniyligini asoslashga xizmat qiladi.
3. Pedagogik-psixologik tashxis metodlari. Bu kabi metodlar shaxsning kreativlik sifatlari 
va ijodiy faoliyatni tashkil etish koʼnikmalariga egaligini tashxislash hamda baholashga 
xizmat qiladi. Zamonaviy sharoitda shaxsning kreativlik sifatlari, ijodiy faoliyatni tashkil 
etish koʼnikmalariga egaligini tashxislashda oʼnlab metodlar qoʼllanilmoqda. Ular orasida 
bir guruh metodlar amaliy jihatdan samarali boʼlib, ular rivojlangan xorijiy mamlakatlarda 
keng qoʼllanilmoqda. Gauenaning “Zahiraviy model”, Slosson testi, Vekslerov shkalasi. 
Vekslerov shkalasi (“WPPSI” testi), boshlangʼich maktablar uchun moʼljallangan 
Stanford testi hamda Torrens testlari (jumladan, “Tugallanmagan rasmlar testi) shular 
jumlasidandir.
4. Pedagogik tajriba (lot. “eksperiment” – “tajriba qilib koʼrish”) metodidan muammo 
yechimini topish imkoniyatlarini oʼrganish, mavjud pedagogik sharoitlarning maqsadga 
erishishning kafolatlay olishi, berilayotgan tavsiyalarning amaliyotda oʼz inʼikosiga ega 
boʼla olishi va ularning samaradorligini aniqlash maqsadida foydalaniladi. Pedagogik 
tajribaning quyidagi turlari mavjud. 
Pedagogik tajriba

---

Tabiiy tajriba
Laboratoriya (maxsus) tajribasi
Tajriba ishi
4-rasm. Pedagogik tajriba turlari
Pedagogik tajribalarni amalga oshirishda asosiy eʼtibor ularning samarali kechishiga 
qaratiladi. Bunda esa bir qator shartlarni inobatga olish lozim. Yaʼni:
Pedagogik tajriba samaradorligini taʼminlovchi shartlar: tajribaning maqbul loyiha 
(dastur) asosida uyushtirilishi; tadqiqot ilmiy farazining puxta asoslanishi; tadqiqot 
obʼektlari va usullarining toʼgʼri tanlanishi; tajriba oʼtkazilish vaqti va davomiyligining 
aniqlanishi; zarur pedagogik shart-sharoitlar (asbob-uskuna, jihozlar, vositalar)ning 
yaratilganligi; tajriba maʼlumotlarini umumlashtirish, tahlil qilish va natijalarni qayta 
ishlash
Pedagogik tajriba yakunida olingan natijalarga asoslanib umumiy xulosaga kelinadi va 
ilmiy-metodik tavsiyalar ishlab chiqiladi.
5. Аnketa (fr. “tekshirish”) metodi yordamida pedagogik kuzatish va suhbat jarayonida 
toʼplangan dalillar boyitiladi. Metod tizimli savollar asosida respondentlar bilan muloqotni 
tashkil etishga asoslanadi.