1. Ҳозирги замон қурилиш ишлаб чиқаришининг асосий принциплари

Тарифли меъёрлаш
– иш ҳақи миқдорини сарфланган мехнат миқдори ва сифатига 
боғлиқлик ва ижрочининг малакасини ҳисобга олган ҳолда аниқлаш тизими. Бу ҳар бир ишчи 
учун моддий манфаатдорликни яратади ва мехнат унумдорлигини ва мос равишда бажарилган 
махсулот ҳажмини оширишнинг муҳим рағбати ҳисобланади, шунингдек ишчиларнинг 
малакасини оширишни, ишларнинг техникаси ва технологиясини яхшилашни ҳамда 
такомиллаштиришни таъминлайди. 
Тарифли меъёрлаш 
тариф тўрига
асосланган бўлиб, унга кўра ишчининг иш ҳақи 
разрядига боғлиқ ҳолда белгиланади. Мехнатга ҳақ тўлашнинг ҳар бир разрядга мос келувчи 
ва улар орасида нисбатни кўрсатувчи 
тариф коэффициентлари 
қуйида келтирилган: 
Разрядлар 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Коэффициентлар 
1,0 
1,08 
1,19 
1,34 
1,54 
1,8 
Вақт меъёрлари ва тариф ставкалари асосида қурилиш ишчилари мехнатига ҳақ тўлаш 
учун нархлар ўрнатилади. 
Мехнат қилиш шароитлари оғир бўлганда ва оғир ишларда иш шароитлари 
коэффициентлари киритилади, улар 1,12...1,24 ни ташкил этади, Қиш пайтида 1,1...1,6 
чегараларидаги қишки коэффициентлар қўлланилади, улар температура ҳудуди ва ишларни 
амалга оширишнинг ҳақиқий температурасига боғлиқ ҳолда қабул қилинади. 
Айрим ҳолларда, ишчининг иш ҳақини ҳисоблаш қийин ёки иложи бўлмаганда тариф 
ставкалар киритилади, яъни ишчининг малакаси ва унга берилган разрядга мувофиқ кунлик 
ёки ойлик мехнат ҳақи белгиланади. 
Вақт меъёрлари ва меъёрий мехнат сарфларини аниқлаш учун УМваН, ИМваН ва 
ММваН қўлланилади. 
УМваН– умумий меъёрлар ва нархлар – меъёрларнинг 65% ини ташкил этади ва 86 
тўпламдан иборат; 
ИМваН– идоравий меъёрлар ва нархлар – меъёрларнинг25% ини ташкил этади; 
ММваН–маҳаллий меъёрлар ва нархлар – барча меъёрларнинг 10%ини ташкил этади. 
Мехнатга ҳақ тўлаш тизими