Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

4.
 
Jarohatlanish ko‘rsatkichlarini aniqlash uslubi 
 
Tapografik usulda
ma’lum ish uchastkalarida baxtsiz hodisalarni chastotalari 
haqida ko‘rgazmali ma’lumot olinadi. Statistik usul asosida shikastlanish ishchi va 
xizmatchilar orasida qanday taqsimlanganligi baholanadi. Baholashda ishchining 
yoshi, staji, kasbi, jinsi, mutaxassisligi, ish vaqti, ish turi va boshqa omillar e’tiborga 
olinadi. Statistik usulda aniqlanishicha asosiy baxtsiz hodisalar kechki smenada, kam 
stajli ishchilar orasida, yoshi katta bo‘lgan ishchilar orasida (50%) sodir bo‘ladi. 
Monografik usul.
Bu usul baxtsiz hodisa yo‘z bergan ayrim sex, uchastka yoki 
korxona bo‘limlarini har tomonlama chuqur o‘rganishga asoslangan. Asosiy diqqat 
e’tibor texnologik jarayonlarning cheklanishiga, ishlab chiqarishning xavfli 
lahzalariga va sanitariya-gigienik mehnat sharoitiga qaratiladi. Bu korxonada ro‘y 
bergan baxtsiz hodisalar, avariyalar, kasb kasalliklarining kelib chiqish sabablari 
aniqlanadi. Korxonada kelib chiqishi mumkin bo‘lgan baxtsiz hodisalarni aniqlash 
imkonini beradi. Bu ma’lumotlar qurilayotgan yoki loyihalanayotgan o‘xshash 
korxonalarda aynan xuddi shunday baxtsiz hodisalar kelib chiqmasligi uchun 
ogohlantirish va jarayonlarni o‘zgartirish, mukammalashtirish chora tadbirlarini 
ko‘rishda katta ahamiyatga ega. 

---

87 
5.
 
Jarohatlanish ko‘rsatkichlarini aniqlashga doir masalalar yechimi 
 
Ma’lum vaqt ichida jarohatlar soni N=5, shu vaqt ichida korxonada ishlagan 
ishchilarning o‘rtacha soni R=100, hamda baxtsiz hodisaga uchraganlar tomonidan 
yo‘qotilgan ish kunlari D=15 kundan iborat. Statistik usul bo‘yicha berilgan amaliy 
ma’lumotlarga tayangan holda sanoatda jarohatlanishni ta’riflovchi chastota 
koeffitsienti, jarohatning og‘irlik koeffitsientini o‘rtacha ko‘rsatkichi, hamda 
korxonaning shikastlanish darajasini aniqlang. 
Misolning yechilishi, chastotali koeffitsient miqdori quyidagicha hisoblanadi: 
50
100
1000
5
1000





R
N
Кch
Har bir jarohatlanish tufayli o‘rtacha yo‘qotilgan ish kunlari miqdori, ya’ni 
baxtsiz hodisaning og‘irlik koeffitsienti quyidagicha topiladi: 
3
5
15



R
D
Ко
Korxonaning shikastlanish darajasini aniqlaymiz: 
150
100
1000
15
1000







R
D
Ко
Кch
К
D
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, aniqlangan statistik ma’lumotlar asosida 
sanoat korxonalarida baxtsiz hodisalarni o‘rgangan holda, baxtsiz hodisalarning kelib 
chiqishiga sabab bo‘ladigan omillarni aniqlab ularni yo‘qotish chora tadbirlarini 
ko‘rish imkonini beradi.