Namangan muhandislik-texnologiya instituti "sichtei" kafedrasi "hozirgi zamon raqobat nazariyasi"

j
) bo’lsa. Sifatli xom ashyo egasi AP = 
P
2
 
-
 
p ga 
teng bo’lgan iqtisodiy renta oladi. Natijada mahsulot ishlab chiqaruvchi firmalarning o’rtacha xarajati bir- biriga teng bo’ladi. 
Shunday qilib, samarali resurslardan foydalanib olingan barcha foyda ushbu resurslarni sotib olishga sarflanadi. 
Ushbu holat raqobatlashgan bozordagi firmalarning o’rtacha xarajatlari tenglashish tendentsiyasiga ega ekanligini ko’rsatadi. 
Raqobatlashgan bozor cheklangan resurslarni optimal taqsimlashga yordam beradi va natijada iste’molchilarning 
ehtiyojlarini maksimal darajada qondirishga erishiladi. Bunday taqsimlanish 
P
=
MC
shartida ta’minlanadi. Firmalar ushbu 
shartga ko’ra ishlab chiqarishni narx chekli xarajatga teng bo’lgancha qadar mumkin darajada maksimallashtiradilar. Ushbu 
shart bajarilganda nafaqat resurslarni samarali taqsimlashga erishiladi, balki maksimal ishlab chiqarish samaradorligiga ham 
157 

---

eri shiladi. Raqobatlashgan bozor firmalarni minimal xarajatlarda mahsulot ishlab chiqarishga va uni ushbu xarajatlarga mos 
bo’lgan narxda sotishga majbur qiladi. Muvozanat holat grafigida o’rtacha xarajat grafigi talab chizig’iga urinadi xolos. Agar 
AC
> 
p
bo’lsa, firma zarar ko’radi va tarmoqdan ketishga majbur bo’ladi. Agar 
AC
 <
P 
bo’lsa, bozorda qisqa muddatli oraliqda 
ortiqcha foyda olish ikoniyati tug’iladi. Lekin, bu ortiqcha foyda tarmoqqa boshqa firmalarni kirib kelishiga sabab bo’ladi. 
Boshqa firmalarning kirib kelishi ortiqcha foydani nolga tushiradi. Bu o’z navbatida muvozanat holatni uzoq muddatgacha 
turg’un saqlanishidan dalolat beradi. 
Raqobatlashgan bozorda va muvozanat holat sharoitida raqobatlashvchi tarmoqqa qarashli firmalar xarajatlari bir xil 
deb qaraladi. lekin, biz bilamizki ba’zi bir firmalar sifatli xom ashyoda ishlaydi, boshqalari zamonaviyroq va samaraliroq 
uskunada va texnologiyada ishlaydi, yana boshqasi yuqori malakali kadrlar bilan ishlaydi. umuman olganda ikkita bir xil 
firmaning o’zi bo’lmaydi. o’z o’zidan ravshanki, sifatli resurslar 
bilan ishlaydigan firmalarning xarajatlari boshqalarnikiga qaraganda kam bo’ladi. 
13-MAVZU. O'ZBEKISTONDA RAQOBATCHILIK MUXITINING VUJIGA 
KELISHI VA MONOPOLIYAGA QARSHI QONUNCHILIK 
Reja: 
1.
Raqobatlashish muhitining vujudga kelishi va uni saqlashda davlatning roli. 
2.
Ozbekistonda raqobatchilik muhitini yuzaga keltirish va amal qilishi uchun ma’lum shart-sharoitlar. 
3.
Monopolistik faoliyatni cheklashga oid huquqiy kafolatlar. 
4.
Raqobat muhitini shakllantirishga hukumat siyosatining ta’siri darajasi. 
5.
Respublikamizda sog’lom raqobat muhitini yaratishga oid O’zbekiston Respublikasining maxsus qonunlari.