Namangan muhandislik-texnologiya instituti "sichtei" kafedrasi "hozirgi zamon raqobat nazariyasi"

 
ga teng bo’lib, u o’zgarmaydi, mahsulotning bozor narxi esa 
P
e
dan 
P
 
ga ko’tariladi. 
Bunday siyosatda iste’molchi ortiqchaligining o’zgarishi quyidagicha teng. 
Д
шт. 
= —
A
—
B.
 
Fermerlar 
Q
1
miqdorda mahsulot ishlab chiqarib, uni yuqori 
P
*
narxda sotadi. Natijada fermerlar ortiqchaligi 
A
to’rtburchak yuziga teng miqdorda oshadi. Lekin, ishlab chiqarish hajmi 
Q
e
dan 
Q
 
ga qisqargani uchun fermerlar 
S
uchburchak yuziga teng bo’lgan ortiqchalikni yo’qotadi. Bulardan tashqari, fermerlar ekin maydonini (ishlab chiqari hajmini 
Q
 
ga) qisqargani uchun davlatdan pul kompensatsiyasi oladi. Shunday qilib, ishlab chiqaruvchilar ortiqchaligining umumiy 
o’zgarishini quyidagicha aniqlash mumkin: 
Дi/chqA - S q pul kompensatsiyasi 
153 

---

Davlat xarajatlari, ya’ni femerlarga to’lanadigan rag’batlantirish (kopensatsiya) puli 
kamida 
VqSqE
ga teng bo’lish kerak. Bu yerda 
VqSqE
fermerlar ekin yerlarini qisqartirmaganda 
qo’shimcha mahsulot ishlab chiqarib, uni yuqori 
P
 narxda sotishi natijasida olish mumkin bo’lgan 
qo’shimcha foydaga teng. Shuning uchun ham davlat xarajatlari kamida VqSqE ni tashkil qiladi va 
u fermerlarga pul kompensatsiyasi tariqasida berilgani uchun ishlab chiqaruvchilar ortiqchaligi 
quyidagicha bo’ladi: 
Ди/ч 
= -A - C+B+C+E = A
+
B+E. 
Ushbu ishlab chiqaruvchi ortiqchaligining o’zgarishi davlatning narxlarni mahsulotning bir