Namangan muhandislik-texnologiya instituti "sichtei" kafedrasi "hozirgi zamon raqobat nazariyasi"

Raqobatbardoshlikni baholash ko’rsatkichlari 
2-jadval 
T/r 
Tovarlar assortimenti 
«Tong» OAJ 
Kichik korxona 
tartibida bo’lgan 
XJ 
1. Erkaklar paltosi model-SHF-1107-
97 
0,233 
0,316 
2. Ayollar paltosi model-SHF-699-02 
0,256 
0,36 
3. 
Erkaklar kurtkasi model-SHF-665-
02 
0,222 
0,376 
4. 
Erkaklar kostyumi model-SHF-574-
02 
0,28 
0,364 
Korxonaning u ishlab chiqarayotgan tovarlarning iste’mol bozoridagi 
raqobatbardoshligini baholash orqali «Tovar-bozor» marketing strategiyasi matritsasi 
tuziladi. «Tovar-bozor» matritsasi korxona ishlab chiqarish ko’lamiga bog’liq 
bollmagan xolda, uning ishlab chiqarish quvvatini oshirish bo’yicha strategiyasini ishlab 
chiqarishda qo’llaniladi. Ushbu matritsa savdo-sotiq hajmini saqlash yoki oshirish 
uchun turtta muqobil marketing strategiyasidan ya’ni (bozorga chiqish, bozorni 
rivojlantirish, mahsulot ishlab chiqarish va diversifikatsiya) foydalanishni nazarda 
tutadi. «Tovar-bozor» matritsasini tahlil qilish ushbu matritsaning amaliyotga tadbiq 
etilishida bir kancha qiyinchiliklarni keltirib chiqarishini ko’rsatadi. Shuning uchun biz 
tikuvchilik mahsulotlari keng iste’mol mollari sanalganligi bois «tovar- bozor» 
matritsasini takomillashtirilgan variantini koramiz: 3- jadval. 
56 

---

«TONG» OAJ uchun «TOVAR-BOZOR» matritsasi bo’yicha 
imkoniyatlar 
3-jadval 
Tovar 
Bozor 
Eski 
Yangi 
Eski 
l.Bozorda chuqurroq urnashish 2.MDX mamlakatlari 
Korxona 
uchun yangi 
tovar 
3.Iste’ 
molchi 
ishonchini 
qozonish 
4.Yangi bozor segmentini tanlash va 
masulotni joylashtirish 
Bozor uchun 
yangi tovar 
5.Ushbu bozordan qochish 
6.Hukmronlikka ega bo’lish 
Ushbu jadvaldan korinib turibdiki unda korxonaga nisbatan Tovar yangiligining 
uchta: eskitovar, korxona uchun yangi tovar, bozor uchun yangi Tovar gradiatsiyasi 
belgilangan. Matritsada diversifikatsiya strategiyasi alohida qaralmaydi, chunki ikkinchi 
va uchinchi qatorlardagi barcha strategiyalar diversifikatsiyani ifodalaydi. 
Korxonaning muayyan imkoniyatlari bo’yicha xojalik portfelini tahlilqilishorqali 
u yoki bu darajada samarador bo’lgan ishlab chiqarish ko lamini aniqlash hamda 
ularning xar biriga doir qanday ishlarni amalga oshirish va qaysi mahsulot turlarini 
ishlab chiqarishni aniqlash imkonini beradi. 
Shuningdek, olingan ma’lumotlarni tahlilqilish natijalariga asoslanib, 
korxonaning bozor hajmini, uning o’sish sur’atini, moliyaviy axvolini raqobatga 
bardoshliligini assortiment siyosatini o’rganish natijalariga tayangan holda tikuvchilik 
korxonasi uchun marketing strategiyasi majmuini ko'rib chiqishda maxsus «iste’molchi 
talabi korxonasi imkoniyati» matritsasidan foydalanishni samarali deb xisoblaymiz. 
Mazkur matritsadan foydalangan holda, korxona iste’molchilari talabidan kelib chikib, 
uni qondirish borasida o z imkoniyati doirasida ishlab chiqarish faoliyatining strategik 
yunalishini belgilash mumkin. Ushbu matritsa tovar assortimentini takomilashtirish 
bo’yicha strategik maqsadlarni amalga oshirish chora tadbirlarini xam o’z ichiga oladi. 
Shunday qilib, bozor kon’yunkturasi va iste’mol bozoridagi haridorlar xatti 
harakatini atroflicha o’rganish, korxona ishlab chiqarayotgan mahsulotlarining 
raqobatbardoshligini ojiz va kuchli tomonlarini o’rganish natijalariga asoslanib 
o’rganilayotgan tikuvchilik korxonasi rivojlanishi bo’yicha ishlab «chiqilgan iste’mol 
talabi korxona imkoniyati» takomillashtirilgan «tovar-bozor» matritsalari bozor o 
zgaruvchanligiga moslanuvchan tizim doirasida iste’molchilar talabiga mos tikuv 
buyumlari ishlab chiqarishga imkoniyat yaratadi. 
«Tovar-bozor» matritsalari yengil sanoat korxonalarida maketing xizmatini 
tashkil etishning «tovar-bozor» tarkibiy tuzilmasi ishlab chiqishga asos bo’ladi. 
Marketing xizmatini tashkil etishning «funktsional-tovar» shaklidan «tovar-bozor» 
shakliga utilishi bozor kon’yunkturasini atroflicha tadqiq etish, iste’molchilar hatti- 
harakatidagi o’zgarishlarni hisobga olgan holda ular talabini tularok qondirishni 
ta’minlaydigan keng assortimentdagi yuqori sifatli tikuv buyumlarini ishlab chiqarishga 
asos bo’ladi. Marketing xizmati bulimlari oldiga qo’yilgan vazifa va 
57 

---

ul arning bajarilishdagi tegishli vazifalar kulamini baholashmaqsadida, tadqiqot 
jarayonida ushbu urganilayotgan ob’ekt marketing xizmati uchun «funktsiya maqsad» 
matritsasi xam tuzildi. 
Yaratilgan usul va uslublar, matritsalardan yengil sanoat tarmogining barcha 
buginlarida keng mikyosda samarali foydalanish mumkin.