O„zbekistоn respublikаsi оliy vа o„rtа mахsus tа‟lim vаzirligi sаmаrqаnd dаvlаt universiteti



Download 2,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/173
Sana28.10.2022
Hajmi2,88 Mb.
#857879
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   173
Bog'liq
676f44ef7e4a9b46f704a6988b253d79 GEOSIYOSAT ASOSLARI (1)

Mаs‟ul muhаrrir

f.f.d., prоf. J.Ya. Yaхshilikоv.
Tаqrizchilаr: 
O‗zbekiston Xalqaro Islom Akademiyasi
prоffessori
 
 
 
 
 
s.f.d. V.Qo„chqorov 
SamDU Falsafa va milliy g‗oya 
kafedrasi dotsenti
f.f.d.Sh.Sh.Negmatova
Sаmаrqаnd chet tillаr instituti
yoshlаr mаsаlаsi bo‗yichа prоrektоr
f.f.d., prоf О.G„аybullаyev
 
ISBN 978-9943-7042-1-3 
©Samarqand davlat universiteti, 2021
 



KIRISH 
ХХI аsrdа kechаyotgаn glоbаl integrаtsiоn jаrаyonlаr dunyoning g‗оyaviy-
mаfkurаviy qiyofаsini o‗zgаrtirib, yangichа tаfаkkur uslubini tаqоzа qilmоqdа. 
Hozirgi kunda biz uchun nisbatan yangi fanga qiziqish ortib bormoqda, u XX asr 
boshlarida geosiyosat fani nomini oldi. Jahon tarixining zamonaviy bosqichi 
ko‗plab vaziyatlar, ham jahon siyosiy jarayoni, ham Markaziy Osiyo davlatlari 
rivojlanishi tufayli jahon arenasidagi kuchlar muvozanatidagi kuchli siljishlar bilan 
tavsiflanadi. Davrning o‗tishi dunyo voqealari rivojini har tomonlama tushuntirish 
va uzoqni ko‗ra bilishni talab qiladi. Zamonaviy geosiyosat davlatlarning xalqaro 
munosabatlardagi xulq-atvorini belgilovchi asosiy omillar to‗plamini kengaytirish 
orqali analitik fan sifatida geografik, iqtisodiy, mafkuraviy determinizmni yengib 
o‗tadigani bejiz emas. 
Hozirgi mamlakatlar uchun geosiyosat dolzarbdir. Chunki u jamoat ongida 
tashqi va ichki siyosiy jarayonlarini idrok etishning mafkuraviy mohiyatini 
anglashga yordam beradi. Geosiyosat geografiya, tarix, iqtisod, etnologiya va 
boshqa fanlar chegaralarida ma‘lum bilimlarni talab qiladi. Bu esa professional 
tahlilchi uchun nafaqat makon va zamon hodisalarni malakali tahlil qilish uchun, 
balki bashorat, ssenariylar va rivojlanishning strategiyasini ishlab chiqish uchun 
ham zarurdir. Shu bilan birga geosiyosat klassikalari guvohlik berganidek, 
geosiyosatchi yuqori umumiy ta'lim madaniyati va eng muhimi, yangi g‗oyalar 
generatori bo‗lishi kerak. Geopolitikaning izchil rivojlanishi o‗z sohasiga nafaqat 
siyosiy, balki iqtisodiy, ijtimoiy-madaniy, ekologik va boshqa jihatlarni kiritish 
yo‗lidan boradi.
Hozirgi kunda Yangi O‗zbekistonni har tomonlama salohiyatini oshirish, 
geosiyosiy kelajagini yaratish, tashqi ―katta o‗yinlar‖dan himoyalash asosiy 
maqsad qilib olingan. Prezident Sh.M.Mirziyoyev ta‘kidlaganidek: ―...dunyo 
miqyosida beshafqat raqobat, qarama-qarshilik va ziddiyatlar tobora keskin tus‖
1
olayotganligi, geosiyosiy raqobat, egallab turgan mavqemizni xolisona va tanqidiy 
tahlil qilishimiz, tobora globallashuv talablariga javob berishimiz dolzarb masala 
sifatida kun tartibiga qo‗yilmoqda.
Bugun butun dunyoda va har bir mamlakatda keng va strategik 
dunyoqarashga, global tafakkurga, konkret makon va vaziyatlarda operativ qaror 
qabul qilish qobiliyatiga, toʼgʼri yoʼl tanlash imkoniga ega boʼlgan professional 
geosiyosatchi va siyosatshunoslarning yetishmasligi his qilinmoqda. 
Bugungi kungacha jiddiy oʼzgarishlarga uchramagan geosiyosat, davlatlararo 
aloqalar bo‗lmasa kerak. Bu esa oʼz navbatida, xalqaro munosabatlarga amaliy 
1
Мирзиѐев Ш.М.Жисмоний ва маънавий баркамол ѐшлар – бугунги ва эртанги кунимизнинг ҳал қилувчи 
кучидир.// Миллий тараққиѐт йўлимизни қатъият билан давом эттириб, янги босқичга кўтарамиз. 1-жилд. –Т.: 
«Ўзбекистон» НМИУ, 2017. –Б.505. 



taʼsir oʼtkazib kelmoqda. Oʼz milliy va ijtimoiy manfaatlarini ilgari surar ekan, har 
bir davlat bu bilan siyosiy, iqtisodiy, madaniy va ijtimoiy sohalarda jahon 
darajasiga koʼtarmoqchi bo‗ladi. Bu uchun ichki va tashqi konfliktlarni, boshqa 
geosiyosiy vazifalarni hal etish uchun oʼz milliy xavfsizligi doktrinasi negizida 
ham xalqaro imkoniyatlardan, ham milliy imkoniyatlaridan hamda kuch-
qudratidan foydalanishga harakat qilmoqda. 
Katta imperiyalar, strategik maqsadlar yoʼlida birlashadigan davlatlar 
ittifoqlari, buyuk derjavalar va boshqa jahoniy kuchlar xalqaro munosabatlar ruhi 
va dunyo siyosatining asosiy tamoyillarini belgilab bergan va belgilab bermoqda. 
Haqiqatda ayni shu davlatlar bevosita yoki bilvosita oʼz azmu irodasini boshqa 
davlatlarga zoʼrlab oʼtkazmoqdalar, jahonning geosiyosiy xaritasini tuzmoqdalar, 
uning tuzilmasini shakllantirmoqdalar, davlatlararo boshqaruvchi va hakamlik 
vazifasini bajarmoqdalar, shu tariqa ular yashash, xalqaro yurish-turish qoidalarini 
belgilab bermoqdalar. Ular mavjud moddiy va maʼnaviy boyliklarni, geoiqtisodiy 
va strategik xom ashyo resurslarini taqsimlash, geosiyosiy taʼsir oʼtkazish 
sohalarini, jahon miqyosida tovarlar va xizmatlar narxini belgilashda asosiy 
vazifani hal etmoqdalar. Boshqa davlatlarga kelsak, ular paydo boʼlgan vaqtidan 
boshlab bugungi kungacha oʼz milliy manfaatlarini taʼminlash yoʼlida har biri oʼz-
oʼzicha yoki boshqa davlatlar bilan birgalikda mustaqillik, hur hayot, buyuk 
davlatlardan himoyalanish uchun kurash olib bormoqdalar. 
Mazkur o‗quv qo‗llanmani tarbiyaviy ahamiyati shundaki, dunyodagi 
geosiyosiy vaziyatga nisbatan mustaqil qaror qabul qilish, tashqi siyosatdagi 
barqarorlik, ijtimoiy-siyosiy birdamlik, sabr-toqatlilik omilini targ‗ib qilinishida 
amaliy ahamiyat kasb etadi.
Geosiyosat asoslari fanini o‗qitish yoshlar ongida dunyoda qadimgi davrdan 
buyon bugungi kungacha boʼlgan vaqtlarda geosiyosat asosiy tushunchalarining 
paydo boʼlishi, shakllanish va rivojlanish tarixini bilib oladi, turli-tuman 
geosiyosatchi olimlarlarning qarashlarini tahlil qiladi, asosiy manbalar, 
qonuniyatlar, geosiyosatning obʼekti, predmeti, kategoriyalari, aktorlarini 
mavjudligini e‘tirof etadi, har xil davr va geosiyosiy maktablarga mansub 
siyosatshunoslarning fikrlari va nazariyalari koʼrib chiqilib, qiyosan 
O‗zbekistonning geosiyosiy kelajagi to‗g‗risida fikrlay boshlaydi. Ushbu fan talaba 
yoshlarning Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalashda katta xizmat qiladi. 
O‗quv qo‗llanmani tayyorlashda tadqiqotchi O.Maxammatovning ―Global 
ijtimoiy-madaniy jarayonlarda yoshlarning maʼnaviy-mafkuraviy xavfsizligi 
masalalari‖ nomli ilmiy tadqiqot ishi bilan qatnashdi. Unining ilmiy ishidan o‗quv 
qo‗llanmani milliy manfaatlat va milliy xavfsizlik degan V bobida foydalanildi.




Download 2,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   173




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish