Tog‘ jinslari massivining umumiy tabiiy va texnogen tuzilmaviy mexanik xususiyatlari Reja

Tog‘ jinslari massivining turli xil tuzilmaviy ko‘rinishlari va ularning tasniflanishi.
Tog‘ jinslarining o‘ziga xos xususiyatlaridan biri, ularning hosil bo‘lish joyi, 
tuzulishi va xossalarining o‘zgarishi, kelib chiqish xossalarining bir-biriga bog‘liqligi 
va rivojlanish tarixi, hamda ekzogen jarayonlar dinamikasining yuqori darajadagi 
xilma-xilligi hisoblanadi. 
Har xil tog‘ jinslaridan tashkil topgan massivlarda yana ko‘plab yuqori 
darajadagi xilma-xilliklar kuzatiladi. Bundan tashqari tog‘ jinslari massivida ko‘plab 
geologik buzilishlar va barcha joyda rivojlangan tabiiy darzliklar ham uchraydi. 
SHuningdek, massiv doimiy ravishda kon ishlarini olib borish texnologik jarayonlari 
(masalan, portlatish ishlarini olib borish) bilan bog‘liq kon lahimlarining 
kesishishidan sun’iy (texnologik) yoriqliklarga ajratiladi.
Turli xil tog‘ jinslari massivining xilma-xil tuzilish yuzalari ajralishi natijasida 
aniq blokli struktura hosil bo‘ladi. O‘z navbatida xilma-xillikning turli ko‘rinishdagi 
tarqalish darajasi juda turlicha yuz byeradi. Buning uchun har qanday massivdagi 
tog‘ jinslarining blokli tuzilishi xaraktyerini, cho‘kindi tog‘ jinslaridan tashkil topgan 
massivlarda qoyali mustahkam tog‘ jinslariga nisbatan kichik ekanligini inobatga 
olish zarur. 

---

Fizika-matematika fanlari doktori M.V. Rats tomonidan ishlab chiqilgan 
strukturaviy xilma-xillik tasnifining ko‘plab muvaffaqqiyatli takliflaridan biri 
strukturaviy xilma-xillikning bir necha turdagi tartibi belgilab byerdi. 
M.V. Rats 
boshlang‘ich tartibdagi xilma-xillikga
tektonik kuchlanishlarning 
hududiy maydonlari bilan bog‘liq 10 km dan katta chiziqli o‘lchamdagi bloklarga 
ajraladigan tog‘ jinsi massivining katta tektonik yorilishlarini kiritdi. Bu o‘zining 
mohiyati bo‘yicha yer qobig‘ining hududiy strukturaviy xilma-xilligining III-IV 
tartibiga kiradi. 
Birinchi tartibdagi xilma-xillik 
massivda tog‘ jinslarining turli-tuman tarkibi, 
strukturasi va teksturasi, hamda katta geologik buzilishlar va tektonik 
ajralishlarning mavjudligi bo‘yicha ifodalanadi. Bu xilma-xilliklar massivi bir necha 
yuz metrdan kilometrlargacha bo‘lgan o‘lchamdagi bloklarga bo‘linadi.