Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

42-rasnu Yirtqich kanalar (Cheuletidae) 
Qushlar va zararkunanda kemiruvchilar
 
Oziq-ovqat jamg'armasining ma’lum qismi, jumladan doniarning 
nobud bo'lishi hamda buzilishi kemiruvchilar -kalamush, sichqon va dala 
sichqonlari tarafidan amalga oshiriladi. Bu turdagi zararkunandalarning 
ko‘payishi va atrof-muhitga tezda moslashishi xanuzgacha insonga undan 
qutilish imkonini bermayapti. Sich- qonsimon kemiruvchilarga qarshi 
kurash choralari biroz susaytirilsa, ularning tarqalishi va miqdori xavfli 
ravishda ortib boradi. 
Kalamush va sichqonlarni o‘z ichiga oladigan ko‘p turlari 
kemiruvchilar to‘dasiga kiradi. Sichqonsimon kemiruvchilar ko'plab don 
va don mahsulotlarining yo‘qolishiga, oziq-ovqat, idish- lar va don 
omborlarini o‘z eksprementlari bilan ifloslanishiga sa- 
1 0 1
 

---

bab bo‘ladi hamda don mahsulotlari ichiga hasharot va kanalar singari 
zararkunandalarni olib kiradi; idish brezent va boshqa turli inventarlami 
ishdan chiqaradi; inshootlaming yog‘och, ba’zida esa beton qismlarini 
ham kemiradi, shuningdek uskunalarning rezina, plastmassa qismlarini 
zararlaydi; odamlar va chorva hayvonlarida uchraydigan turli kasalliklar 
vabo, qorin tifi, sil, yashil brutsellyoz va boshqalarning tarqalishiga sabab 
bo‘ladi. 
43-rasm. Ka/amush va sichqonlar
 
102 

---

Hamma sichqonsimon kemiruvchilar ichida eng ko‘p zarar 
yetkazadigan kulrang kalamush pasyun yoki norvech kalamushi 
hisoblanadi. U butun dunyo bo‘ylab tarqalgan bo‘lib, inson faoliyati bilan 
bog‘langan. Turar joy binolari, iflos maydonlar, ozuqa bazalari ularning 
qulay joylanishini ta’minlaydi. Faqat don bilan oziqlanadigan kalamush 
yil davomida 22-25 kg donni yeb qo‘yadi. Kalamushlar o‘z inlarini 
omborxona poli ostiga, tuproqqa, ombor atrofiga, iflos joylarga quradi.
Tarqalishi va keltiradigan zarari bo'yicha uy sichqoni ikkinchi o'rinni 
egallaydi. Qora kalamush, Turkiston kalamushi, oddiy dala sichqonla ri 
nisbatan kam tarqalgan. 
Qushlar. 
Chumchuqlar kaptarlar va boshqa qushlar ombor yoki don 
uyumlariga ochiq maydondagi va xirmondagi donlarga ko'plab qiron 
keltiradi. Bundan tashqari ular don uyumlarini o‘z ekskrementlari, patlari 
bilan ifloslantirib yuboradi. Qushlarning keltiradigan zararini quyidagi bir 
misoldan ko‘rsatishimiz mumkin: bitta chumchuq bir kunda 8 -12 g donni 
yeb qo‘yadi. В undan tashqari qushlar kanalarning ko‘plab tarqalishiga 
sabab boiadi.