Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Don massasini germetik saqlash holatlari 
Don massasini yuqori namlikda uzoq muddatda saqlash uchun havo 
ta’sirini yo‘qotish kerak bo'ladi. Buning uchun donni germetik sharoitda 
saqlashdan foydalaniladi. Mahsulotlarni havosiz muhitda saql ash, ko‘proq 
don uyumida qoMlaniladi. Bu usulda saqlanganda don oraliqlarida 
kislorodning yo‘qligi sababli, nafas olish susayadi, mikroorganizmlar 
faoliyati to‘xtaydi. Kislorodga muhtojlik sezgan kana va hasharotlarning 
ham rivojlanishi uchun sharoit yo‘qoladi. Natijada don uyumining isrofi 
keskin qisqaradi. 
Kislorodsiz muhitda namlik tang (kritik) darajaga yetmasa don 
uyumining yem-xashak (furaj) va texnologik sifatlari yaxshi saqlanib 
qoladi. Don uyumlarini saqlashda kislorodsiz muhitni hosil qilishning 
quyidagi usullari mavjud: 
-
mahsulot uyumidagi turli tirik organizmlarning nafas olishi 
oqibatida kislorodningsarflanishivao‘z-o‘zidan karbonat-angidrid gazini 
tabiiy to‘planishiga olib kelish avtokonservatsiyalashuviga olib keladi; 
-
don uyumiga azot, karbonat angidrid va boshqa maxsus gazlami 
kiritish orqali; (karbonatangidirid og‘ir gaz hisoblanib, don oraliqlaridagi 
bo‘shliqdan havoni majburiy siqib chiqarish orqali); 
Kislorodsiz muhitni hosil qilishda ko‘pincha ikki usuldan 
foydalaniladi. 
Hozirgi vaqtda ko‘plab don uyumlarini yer ostida kislorodsiz muhitni 
hosil qilish yo"li bilan saqlash keng qo‘llanilmoqda. Don massasini 
barcha turlarini gennetik sharoitda saqlash mumkin (nonbop, urug‘likka 
mo‘ljallangan urug‘larni germetik usulda saqlash taqiqlanadi). 
Dunyoning 
barcha 
mamlakatlarida 
don 
uyumining 
saqlanuv - 
chanligini ta’minlashda ko‘pgina qo‘shimcha texnologik tadbirlar 
qoilaniladi. Bularga don uyumini aralashmalardan tozalash va quritish, 
faol 
shamollatish, 
zararkunandalarga qarshi 
kurashish, 
kimyoviy 
konservalash, tezkor tadbir-choralar tizimiga rioya qilish va h.k.lar kiradi. 
25 

---

Respublikamizda ham don uyumlarini quruq va sovutilgan ho latda 
saqlash usullari keng qo‘llaniladi. Saqlashda quyidagilar qat’iy hisobga 
olinishi lozim: 
-
don uyumlari saqlanadigan joyning iqlim sharoitlari; 
-
don partiyasining qaysi maqsadda saqlanayotganligi; 
-
don partiyasining sifati; 
-
qo‘llanilayotgan u yoki bu tartiblar hamda texnologik 
tadbirlarning iqtisodiy samaradorligi. 
Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, don uyumining saqlanuvchanligiga 
ta’sir etuvchi barcha sharoitlarni hisobga olgan holda, u yoki bu tartibni 
qo‘llash orqali eng yuqori texnologik samaradorlikka va yuqori iqtisodiy 
ko‘rsatkichlarga erishish mumkin. Saqlash tartiblari sistematik ravishda 
qo'llanilganda esa yanada yuqoriroq natijalarga erishiladi. 
Ekin maydonlarining kengayib borishi hamda g‘alla ekinlarini yalpi 
hosilning 
ortishi 
don 
mahulotlari 
tizimini 
takomillashtirish 
va 
kengaytirishni taqazo etmoqda. Zero, yetishtirilgan mavjud hosilni sifa tli 
saqlash va qayta ishlash, shuningdek iste’molchilarga muntazam ravishda 
bekami ko‘st yetkazib berish don mahsulotlari tizimi oldidagi eng asosiy 
vazifadir. Shu bois respublikamizning ko‘pgina viloyat va tumanlarida 
ko'plab zamonaviy omborlar va 
qayta ishlash korxonalari bunyod etilmoqda.