O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti “ davlatiy moliya

 
«Moliyaviy ahvol qanchalik murakkabbo„lmasin, ta‟lim, 
sog„liqni saqlash, fan va madaniyat sohasini qo„llab-quvvatlash va rivojlantirish 
uchun zarur mablag„ qidirib topilishi shart». 
(Karimov I.A. Bizdan ozod va obod vatan qolsin. - T.: ―O‗zbekiston‖, 1996. 143-
bet) 
Keltirilgan bu fikrda «byudjet-soliq siyosati» deb nomlangan ibora 
ishlatilmagan bo‗lishiga qaramasdan u bevosita byudjet-soliq siyosati bilan 
bog‗liqdir, undan byudjet-soliq siyosatiga tegishli bo‗lgan «hid» kelib turibdi. 
Chunki bu erda gap zarur mablag‗ni qidirib topish to‗g‗risida ketayapti. Zarur 
mablag‗ni alohida olingan davlat doirasida qidirib topishni esa faol va samarali 
byudjet-soliq siyosatini yurgizmasdan turib topishning iloji yo‗q. Zarur bo‗lgan 
mablag‗ning miqdori bu erda ta‘lim, sog‗liqni saqlash, fan va madaniyat sohasini 
qo‗llab-quvvatlashgagina etarli bo‗lib qolmasdan, balki bu mablag‗lar ularni 
rivojlantirish imkonini ham berishi kerak. 
Yuqoridagi sohalarni qo‗llab-quvvatlash va rivojlan-tirish uchun zarur 
bo‗lgan mablag‗larning qidirib topili-shini moliyaviy ahvolning og‗irligiga yoki 

---

150 
uning murak-kabligiga bog‗liq bo‗lmagan masalalar sifatida qaralayapti. 
Moliyaviy ahvolning murakkabligi to‗g‗risidagi fikr bu erda faqat davlatning 
moliyaviy ahvoliga tegishli bo‗lmasdan, balki barcha soliq to‗lovchilarga ham 
tegishlidir. Vazifaning yuqoridagi tarzda qo‗yilishi soliq to‗lovchilar zimmasidagi 
soliq yukining og‗irlashuviga olib keladi. Soliq to‗lovchilar soliq yuki 
og‗irlashuvining sabablaridan biri moliyaviy ahvol qanchalik murakkab bo‗lishiga 
qaramasdan mablag‗lar bir qismining ta‘lim, sog‗liqni saqlash, fan va madaniyat 
sohasini qo‗llab-quvvatlash va rivojlantirish uchun sarflanayotganligini va bu narsa 
hayotga tatbiq etilayotgan soliq siyosatida o‗z ifodasini topayotganligini to‗g‗ri 
idrok etmoqlari lozim. 
O‗n ettinchi fikr:
 
«O„zbekistonning bu boradagi siyosati boshqacha, ya‟ni 
bizlarda juda katta boylar ham bo„lmaydi va mutlaqo qashshoqlar ham bo„lmaydi. 
Mana shu siyosatni biz ushlab turamiz. Ya‟ni soliq siyosati hisobidan ij-timoiy 
nochor aholi qatlamlarini qo„llab-quvvatlashga e‟tiborni biror daqiqa ham 
susaytirmayapmiz». 
(Karimov I.A. Biz kelajagimizni o‗z qo‗limiz bilan quramiz. - T.: ―O‗zbekiston‖, 
1999. 9-bet) 
Bildirilgan bu fikrning quyidagi jihatlariga alo-hida e‘tibor bermoq lozim: 

davlatimizning o‗z fuqarolari taqdiriga befarq qaramasligi yana bir marta 
ochiq-oydin aytilayapti. Lekin bu erda gap boylarning va qashshoqlarning umuman 
bo‗lmasligi to‗g‗risida ketayotgani yo‗q. Bu sohadagi siyosatning yurgizilishi 
boylarning va katta boylarning bo‗lishiga hamda juda katta boylarning 
bo‗lmasligiga, qashshoqlarning bo‗lishiga hamda mutlaqo qashshoqlarning 
bo‗lmasligiga imkon berishi kerak. Aks holda «Boylar ham, qashshoqlar ham 
bo‗lmas ekan» qabilida xulosaga kelinsa, bu narsa tadbirkorlik faoliyatini 
so‗ndirishga, boqimandalik kayfiyatining mustahkam o‗rnashib olishiga olib 
kelishi mumkinki, bularning barchasi bozor iqtisodiyotining te-gishli tamoyillariga 
mutlaqo ziddir; 

kuchli ijtimoiy himoya siyosatini soliq siyosatisiz amalga oshirishning iloji 
yo‗qligi qayd etilayapti. Ana shunday ijtimoiy himoyaga muhtoj bo‗lganlarning 
barchasi («Ijtimoiy himoyaga muhtoj emasman», - deguvchilar kamdan-kam 
topiladi) soliq yukining biroz og‗irligiga bardosh berishlari kerak. Undan tashqari, 
yuqoridagi vaziyatdan kelib chiqqan holda soliq siyosatining yurgizilishi ijtimoiy 
nochor bo‗lmagan aholi qatlamlarida soliq yukining «anchagina» og‗ir bo‗lishini 
taqozo etayotganligini ular ham bilishlari lozim; 

ijtimoiy nochor aholi qatlamlarini qo‗llab-quv-vatlashni ko‗zda tutib 
yurgizilayotgan soliq siyosati jamiyat a‘zolarining keskin tabaqalashuviga, aholi 

---

151 
daromadlari-ning asossiz o‗sishiga olib kelmasligi lozim. Bu narsa biz 
tomonimizdan shunday siyosatni doimo ushlab turishni va unga nisbatan e‘tiborni 
biror daqiqa ham susaytirmas-likni taqozo etadi. 
O‗n sakkizinchi fikr: