Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

2-§. M ulk ijarasi sh a rtn o m a sin in g aloh id a turlari
1.1 Prokat sh a rtn o m a si tushunchasi, h u q u q iy belgilari
va o ‘ziga x o s x u su siy a tla ri
Aholiga xizmat ko'rsatish yuzasidan tuziladigan shartnom alardan 
biri prokat shartnomasidir. Prokat shartnomasining ta ’rifi Fuqarolik Kodeksi 
558-moddasining 1-qismida berilgan bo'lib unga ko'ra, prokat shartnomasi 
bo'yicha doimiy tadbirkorlik faoliyati sifatida mol-mulkni ijaraga beruvchi 
haq evaziga ijaraga oluvchiga vaqtinchalik egalik qilish va foydalanish 
uchun ko'char mol-mulkni topshirish m ajburiyatini oladi.
Ushbu tarifdan prokat shartnomasining quyidagi huquqiy belgilarni 
ko'rsatib o'tish mumkin.
Birinchidan, 
p ro k a t shartn o m asi ikki tom onlam a sh artn o m alar 
turkumiga kiradi. Chunki shartnoma taraflarining (ijaraga beruvchi va ijaraga 
oluvchilarning) har ikkisida ham tegishli huquq va majburiyatlar mavjud.
Ikkinchidan, 
shartnom a h a r doim haq baravariga tuziladi. Bunda 
mol-mulkni ijaraga beruvchi haq evaziga ijaraga oluvchiga vaqtinchalik 
egalik qilish va foydalanish uchun topshirish m ajburiyatini oladi.
Uchinchidan, 
sh artn o m a konsensual h a ra k terg a ega. S hartnom a 
yuzasidan taraflar o'rtasida huquq va m ajburiyatlar o'zaro kelishuvga 
erishilgan paytdan boshlab vujudga keladi.
Prokat shartnomasining quyidagi o'ziga xos jihatlari mavjud.
Birinchidan, 
prokat shartnom asida m ulk huquqining ikki elementi, 
y a ’ni egalik qilish va foydalanish ijaraga beruvchidan ijaraga oluvchiga 
vaqtincha o'tadi va m u ay y an m ud d atd an so'ng ijaraga olingan mol- 
m ulk o'z egasiga qaytarib beriladi.
Ikkinchidan, 
prokat shartnomasining predm etini ko'char mol-mulklar 
tashkil etadi. Xususiy alomatlari bilan belgilangan va iste’mol qilinmaydigan 
h a r xil ashyolar prokat shartnomasining predm eti bo'la oladi. Bularga, 
masalan, sport inventarlari, muzika asboblari, m ashinalar, uy-ro'zg'or 
buyum lari, turli xildagi texnika vositalari, qisqasi, bir m arta foydalanish 
bilan o'zining d a stla b k i qiy m atin i y o 'q o tm ay d ig an ham da iste ’mol 
qilinmaydigan ko'chirish m um kin bo'lgan m ulklar hisoblanadi.