Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

-18 б, Рузиназаров Ш. Олди-сотди шартномалари.//Хужалик ва ХУКУК- 1997. №7. -37 б.

---

predm eti bo‘la oladigan, ayni paytda kishilarning u yoki bu ehtiyojlarini 
qondira oladigan narsalar, y a ’ni ashyolar bo'la oladi. Ashyolar ishlab 
ch iqarish vositalari va iste ’mol b u y u m lari k o 'rin ish id a, k o 'c h a r va 
ko'chmas m ulk shakllarida bo'lishi mumkin. Biroq, bu yerda muhimi, 
ashyolarning fuqarolik m uom alasida bo'lishi m asalasidir. FKning 82- 
moddasiga ko'ra, fuqarolik huquqlarining obyektlari erkin suratda boshqa 
shaxslarga berilishi yoki universal huquqiy vorislik (meros qilib olish, 
yuridik shaxsni qayta tashkil etish) tartibida yoxud boshqa usul bilan, 
agar ular muomaladan chiqarilmagan yoki ularning m uom alada bo'lishi 
cheklab qo'yilmagan bo'lsa, bir shaxsdan ikkinchi shaxsga o'tishi mumkin.
Ayirboshlash shartnomasining predm eti bo'lishi uchun ashyolar mulk 
hu quqi asosida m ulkdorlarning haqiqiy egaligida, foydalanuvida va 
tasarrufida bo'lmog'i ham kerak (FKning 164, 207-moddalari tartibida). 
Masalan, fuqaro M. 1997-yil 1-sentabrda fuqaro N. bilan ayirboshlash 
shartnomasini tuzdi. Shartnom aga muvofiq, N. hovlisini M. hovlisining 1 /
3 qismiga almashdi. M. ning qizi A. 1997-yil 1-dekabrda sudga m urojaat 
qilib, uyning yarm i o'ziga tegishli ekanligini va uning roziligisiz otasi 
hovlining bir qismini almashtirganligini ko'rsatib, m azkur shartnom ani 
bekor qilishni so'radi. U o'z talabini asoslash uchun uyning bir’ qismi 
onasidan m eros bo'lib, hali otasi bilan bo'lib olmaganligi sababli, uyni 
alm ashtirish natijasida egalik huquqining buzilganligini ko'rsatadi. Albatta, 
bunday hollarda sud fuqaro A. ning talabini qondirishi lozim.
Yoki quyidagi misolni ko'raylik. Fuqaro K. egasiz turar- joyga halol, 
oshkora va uzluksiz egalik qilgan Va u 1998-yil 1-aprel kuni bu uyni fuqaro 
D.ga qarashli avtomobil bilan ayirboshlash to'g'risida shartnoma tuzishgan 
Aniqlanishicha, K. bu uyga 1986-yil 1-yanavardan 1998-yil 1-aprel kunigacha, 
ya’ni 12 yil davomida egalik qilgan FKning 187-moddasi talablariga ko'ra, 
bu m uddat 15 yilni tashkil etishi lozim edi. Demak, fuqaro K da hali bu uy- 
joyga nisbatan mulk huquqi vujudga kelmagan, binobarin, u mazkur obyekt 
yuzasidan shartnomada taraf sifatida ishtirok eta olmaydi