Bunday misol
bo‘lib,
L.N.Tolstoyning
o ‘z kundaliklarida
qoldirgan, o‘zini tarbiyalash ajoyib obrazlari misol bo‘la oladi. U
quyidagi
qoidalami
bajarishga
alohida
e’tibor
qaratgan:
“Belgilangan narsani albatta hech nimaga qaramay bajarish.
Bajaraetgan narsani yaxshi bajar. Hech qachon unutgan narsani
kitobga qaramay o ‘zing eslab qolishga harakat qil. Har doim o ‘z
aqlingni bor kuchi bilan ishlashga majburla”. (Tolstoy L. N. Polnoe
sobr. soch. - T. 46. - М.; L., 1934. - S. 15).
“Pedagogning mutaxassis bo‘lib o‘zini
anglashida psixologiya
fani yordam beradi. Mutaxassis sifatida o ‘zini baholash mana shu
uslub yordamida aniqlanadi, sharti shuki, m a’nogo ega xislatlar
namuna sifatida beriladi. Pedagoglik kasbi yo‘nalish darajasiga
ta ’siri ko‘zda tutilgan pedagogik faoliyat sohasi bo‘yicha
loyihalash uslubi og‘zaki matn “tushunish lug‘ati” (dars berish yoki
tarbiyaviy ish) tarzda qo‘llash maqsadga muvofiq. Shaxsning o'zini
dasturlash ravnaqi, bu shaxsining o ‘zining mukammalashtirishning
dallir asosida mujassamlashirish imkoniyati.
0 ‘zini tarbiyalash dasturining qurilishi odatda “hayot qoidasi”
tuzilmasini ishlab chiqishdan ilgari suriladi,
qaysiki har doim
shaxsning faoiiyatiga va o'zini tutishni shakllanishiga olib keladi.
Masalan: hech qachon va hech qaerda kech qolmaslik; hech qachon
va hech qaerda birdek “ha” yoki “yo‘q” so‘zini ishlatmaslik-
javobning boshqa shakllami izlash; hech qachon va hech qaerda
yordamdan bo‘yin toblamaslik va h.k. K.D.Ushinskiy o ‘zini
tarbiyalashda quyidagilar yordam bergan deb hisoblaydi:
1. G ‘oyat osoyishtalik, tashqi.
2. So‘zi va ishi uchun to‘g‘rilik
3. Vaziyatni o‘y la sh .
4. Qat’iyyatlilik
5. 0 ‘zi haqida bekorga bir og‘iz gapirmaslik.
6. Ongsiz ravishda vaqtni o‘tkazmasilik; nimani xohlasa shuni
bajarish, lekin nimadir sodir bo‘lsa;
7. Kerakli va yoqimli narsalami sarf qilmoq, hissiyotlarni sarf
qilmoq.
8. Har kechda o ‘zi qilgan ishi uchun vijdonan hisob berish.
9. Hech qachon nima bo‘lgani, nima borligi va nima bo‘lishi
80
haqida maqtanmaslik kerak. (Ushinskiy K. D. Sobr. soch. - T. 2. -
М., 1952.- S . 27).
0 ‘zini
tarbiyalashda
o‘zini
ruhiy
holatini
boshqarish
shuningdek tartibga solish asosiy hisoblanadi.
Bularga turli xildagi
uzulishlar,
o‘zini
chalg‘itish,
mushaklami
bo‘sh
qo‘yish,
shuningdek o‘zini ishontirish, o ‘ziga buyraq berish, o‘zini idora
qilish, tushkunlikka tushish. Oxirgi yillarda autotrening-maxsus
so‘zlar formulasi yordamida maqsadga yo‘naltirilgan uslublar
qo‘llaniladi.
Integral bilishning mutloq anglash pedagogik fikrlash va
faoliyatni ijtimoiy mashqlar siz, kuzatuvchanlik
rivojlantirish
yo‘nalishi ta ’minlanmagan ijodiy loyihalash va oldindan bilishning
asosida tassavur qilish”.29
Kasbiy o‘sish bu odam kasbiy va ijtimoiy iqtisodiy mavqeyini
m a’lum etap va bosqichlar orqali, uning malaka va jamiyat talabi
asosida ko‘tarilishi. (Федотов В. А. Введение в професси-
онально-педагогическую специальность (экономика и управ
ление): Учебное пособие. - Екатеринбург: Изд-во РГППУ,
2003 - С. 52). Karera individual bo‘lib har bir odam uchun o ‘z
traektoriyasiga ega.
Kasbiy ta’lim pedagogi uchun karera pedagogik mahoratni
egallashdan boshlanadi. Pedagogik mahorat keng va o ‘zgaruvchan
bo‘lgani uchun, uning takomillashi butun umr davom etadi.
Pedagog orttirgan tajriba pedagogik texnologiyalar tizimiga
doktorlik disseptatsiyasi sifatida innovatsiya
kiritish imkonini
beradi. Shuning uchun pedagogik faoliyat ilmiy izlanish bilan
bog‘liq. Bunday karera pedagogni o ‘z ijtimoiy guruh doirasida
o‘sishini ko‘rsatib, uning uchun qilib pedagogik faoliyatni
qoldiradi.
Kasbiy ta ’lim pedagogi karerasi
boshqaruv m a’nosida
m a’muriy o ‘sishga qaratilgan bo iish i ham mumkin. Pedagogik
faoliyatda pedagogning menejment darajasiga ko‘ tarilishi, uni
tashkilotchilik bilimini faqat o ‘z fani doirasida emas, balki ta’lim
muassasi doirasida ham olib borishni belgilaydi. Undan keyingi
29
Teaching and learning in higher education. Chapter:
Teaching quality,
standards and enhancem ent., pages (186-198)
81
harakatlar shahar, tuman, viloyat mashtabida amalga oshadi.
Bunday karera turi pedagogni ijtimoiy guruhidan chiqazib, uni
asosiy pedagogik faoliyatdan uzoqlashtiradi. Pedagog m a’muriy
xodim, boshqaruvchi bo‘lib, m a’lum mansabdagi amldorga
aylanadi. Kasbiy ta’lim pedagogini kasbiy o‘sishiga ta ’limni
davom ettirishi ham sabab bo ‘ladi. Bu malakani oshirish, qayta
tayyorlov
(ikkinchi
oliy
m a’lumot,
qo‘shimcha
ta’lim)
doktaranturada o ‘qish bo ‘lishi mumkin. Kasbiy ta ’lim pedagoglar
uchun PGTA da iqtisod va boshqamv sohasida “Muassasada
boshqaruv va iqtisod" mutaxssisligi bo‘yicha o‘quv reja ishlab
chiqilgan. Bu reja bo ‘yicha ikkinchi oliy m a’lumot "Iqtisodchi
menejer” mutaxassisi bo‘yicha beriladi.
Xalqaro dasturlar butun dunyoda tan olinadigati diplom olish
imkonini beradi va dunyo mehnat bozorida mavqeyini ko‘taradi.
Demak, pedagog o‘zini takomillashtirishiga chegara yo‘q,
pedagog takomilashtish yo‘lini o ‘z
imkoniyatlaridan kelib chiqib,
o‘zi belgilaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
