Axborot texnologtyalariuniversiteti mtgranova elvira aslam gvna, pozilova shahnoza xaydaraliyevna

Nazorat savollari:
1. Pedagogni kasbiy o‘z-o‘zini tarbiyalashi haqida nimalami 
bilasiz?
2. Pedagogning mutaxassis bo'lib shakllanish jarayonida 
psixologik uslublaming roli?
3. Kasbiy ta’lim pedagogining kasbiy o ‘sishi (karera) haqida 
tushuncha.
3.2. Oliy o‘quv yurtida o‘qitishning tashkiliy shakllari
0 ‘zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”ni 
hayotga tatbiq etish va fan-texnikaning taraqqiyotini o ‘qitish, 
tarbiya berish jarayoniga yangicba yondoshishni, o‘qitishning 
yanada faol shakllari, metodlari va metodik usullarini ishlab 
chiqishni taqozo etmoqda. Aytish lozimki, toki, shu davrgacha, 
balki hozirda ham o‘qitishda, ta ’lim berishda, ishlatilayotgan xotira 
usuli, ya’ni “Materialni yodlash” usuli hali ham bizning oliy o‘quv 
yurtlarimizda hukm surib kelmoqda, deb aytish mumkin. Amerika 
olimlari o ‘qitishda “faktlarni yodlash”, “Yesda saqlash” insonning
82

---

ijodiy o ‘sish xususiyatlarini kamaytirishi, ongda tormozlanish 
hodisasini vujudga keltirishi mumkinligini aniqlaganlar.
Xotira usulida - bilim egallash - biror materialni yodda,
esda saqlashga asoslanilgan.
Chet elda o ‘qitish tafakkur usulida, ya’ni materialni mantiqan 
bilib olish (tushunib olishga) asoslangan. Shuningdek chet elda 
o ‘quvchining 
metodologik 
madaniyatga 
o‘rgatish, 
unda 
metodologik madaniyatni hosil qilishga va uni tarbyailashga katta 
ahamiyat beriladi.
Har bir dars o‘quv jarayonining bir qismi, hamda bilim, 
ko‘nikma 
va 
malakalar 
egallashning 
mantiqiy 
tomondan 
yakunlangan bosqichidir.
Har bir dars quyidagi talablarga javob berishi kerak:
1. Maqsad va mazmunining aniqligi. Bu talab m a’naviyat va 
m a’rifatimizga qisqacha sayohat va darsga mo‘ljallangan o ‘quv 
materialini va uning tarkibini to‘g ‘ri va aniq tanlash bilan amalga 
oshiriladi.
2. Tarbiya va ta ’limga oid vazifalaming o ‘zaro bog‘liqligi-bir 
butunligi. Ta’limning tarbiyaviy tavsifmi jamiyatning obyektiv 
qonunlari yoki an’anaviy tarbiyaning qoidalari asosida belgiianadi. 
Bunda 
o‘qituvchi 
talabalaming 
kasbiy 
bilimlarini 
shakllantirishdagi barcha imkoniyatlardan to iiq foydalanishi 
lozim.
3. Darsning istalgan bosqichida ta ’limning eng kerakli 
metodlarini tanlay olinishi. 0 ‘qituvchining о ‘qitish metodini to‘g‘ri 
tanlashi birinchidan, o‘qituvchi mehnatining samaradorligini: 
ikkinchidan, talabalaming eng yuqori faolligini ta’minlaydi. Bu esa 
talabalarda chuqur va puxta bilimlar hosil bo‘lishini hamda 
egallangan 
bilimlami 
amalda 
tatbiq 
etish 
malakalarini 
shakllantiradi.
4. Darsda talabalar gumhiga asosiy ish bilan yakka tartibdagi 
o‘quv ishlarini to‘g‘ri uyg‘unlashtirib olib borish. 0 ‘qituvchi dars 
davomida butun guruh bilan shug‘ullanishidan tashqari talabalarga 
yakka tartibdagi topshiriqlami berib, ulami mustaqil ishlashga 
kengroq jalb etishi lozim. Bu kelajakda o ‘qitishning asosiy negizi 
bo‘lishi mumkin. Mazkur talab bajarilishi uchun o ‘qituvchi
83

---

nazariyani o ‘qib bo‘lgandan so‘ng, uni mustahkamlash maqsadida 
qisqa masala yechadi.
5. 
Darsni samarali tashkil etish. Bu talab darsga ajratilgan 
vaqtdan unumli foydalanish, o‘qituvchi va talabalaming darsga 
yaxshi tayyorgarlik ko‘rishi, mashg‘ulotlarni doimo yangilanib 
turadigan 
texnik jihozlar 
va 
ko‘rgazmali 
qurollar 
bilan 
ta’minlanishi, hamda o ‘tilayotgan darsning barcha elementlari va 
tarkibini puxta tuzish bilan ta ’minlanadi.
Yuqorida ta’lim berishning shakllari, xillari va ulaming 
qisqacha mazmuni tahlil qilinadi. kuyida o ‘qitish shakllari va 
turlarining mazmuni, belgilari va tarkibi tahlil qilinadi.