I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat


Jismning havosiz joyda faqat Yerning tortishi



Download 2,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet61/212
Sana29.12.2021
Hajmi2,62 Mb.
#84192
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   212
Bog'liq
fizika 7 uzb

Jismning havosiz joyda faqat Yerning tortishi 
ta’siridagi Yer tomon harakati erkin tushish 
deb ataladi.
42-rasm. Piza minorasi
43-rasm. Siyraklashgan 
havoda jismlar harakati 
a)
b)


49
II bob. To‘g‘ri chiziqli harakat
Jismning  erkin  tushishi  to‘g‘ri  chiziqli  tekis  o‘zgaruvchan  harakatga 
yaqqol  misol  bo‘ladi.  Ma’lum  bir  balandlikdan  qo‘yib  yuborilgan  sharcha 
tekis  tezlanuvchan  harakat  qilib,  uning  tezligi  har  sekundda  9,81  m/s
2
  ga 
ortib  boradi  (44-rasm). 
Erkin tushayotgan jismning tezlanishi o‘z 
garmas bo‘lib, bu 
kat talik  erkin tushish tezlanishi deb ataladi va g  harfi  bilan 
belgilanadi.
Bunda:   g = 9,81 m/s
2
.
 
Aniq  o‘lchashlar  Yer  yuzining  turli  geografik  keng-
liklarida  erkin  tushish  tezlanishining  qiymatlari  tur licha 
ekanligini ko‘rsatdi. Masalan, bu tezlanish qu tb  da = 9,83 
m/s
2
  bo‘lsa,  ekvatorda  g  =  9,78  m/s
2
  ga  teng.  Buning 
asosiy  sababi  Yerning  absolyut  shar  shaklida  emasligidir. 
Erkin tushish tezlanishini taqriban 9,8 m/s
2
, ayrim hollarda 
yaxlitlab 10 m/s
2
 ga teng deb olish mumkin.
Erkin  tushish  tezlanishi  vektor  kattalik  bo‘lib,  u  har 
doim  pastga  tik  yo‘nalgan  bo‘ladi.
To‘g‘ri  chiziqli  tekis  o‘zgaruvchan  harakatga  oid 
barcha  formulalarni  erkin  tushishga  qo‘llash  mumkin. 
Faqat bunda a tezlanishni g erkin tushish tezlanishi bilan, 
s  yo‘lni  h  balandlik  bilan  almashtirish  kifoya  qiladi.  Shu 
tariqa  erkin  tushishga  oid  quyidagi  for mulalarni  yozish 
mumkin:
1.  Erkin  tushayotgan  jismning  t  vaqtdagi  tezligi: 
   υ = υ
0
 + gt;  (1)  υ
0
 = 0 da:  υ = gt.
2.  Erkin  tushayotgan  jismning  o‘rtacha  tezligi: 
        υ
o‘rt
 = υ
0
 + 
gt
2 ;  (3)  υ

= 0 da:  υ
o‘rt
 = 
gt
2 .  (4)
3.  Erkin  tushayotgan  jismning  tushish  balandligi:
h = υ
0
t + 
gt

2
;  (5)  υ

= 0 da:  h = 
gt

2
.
(6)
(2)
t
0
 = 0 s
υ
0
 = 0
υ
1
 = 9,81
υ
2
 = 19,62
υ
3
 = 29,43
υ
4
 = 39,24
44-rasm. Erkin 
tushayotgan 
jismning harakati
t
1
 = 1 s
t
2
 = 2 s
t
3
 = 3 s
t
4
 = 4 s


50
Kinematika asoslari
Masala yechish namunasi
Jism  balandlikdan  qo‘yib  yuborilganida  5  s  da  yerga  tushdi.  Jism  qanday 
ba     landlikdan  tashlangan? U  yerga  qanday  tezlik  bilan  tushgan?  g  =  10  m/s
2
 
deb  olinsin.
   Berilgan:          Formulasi: 
      Yechilishi:
= 5 s;  υ
0
 = 0;           
g = 10 m/s
2
.           h = 
gt

2
;
Topish kerak:          υ = gt.                υ = (10 · 5) m/s = 50 m/s.  
  h – ? υ — ?   
                         Javobh = 125 m; υ = 50 m/s. 

Download 2,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   212




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish