Муаллифлар: Ходиев Б. Ю., Бегалов Б. А., Расулев Д. М., Абидов

Ахборот тизимларни функционал ва бошқарув даражалари 
аломатига караб классификациялаш 
Функционал аломат нима? 
Функционал аломат қисмтизимнинг ўрни, мақсадлари, вазифаси ва 
функцияларини аниқлайди. Ахборот тизимнинг тузилмасини унинг 
функционал қисмтизимларининг мажмуаси
шаклида ифодалаш мумкин, 
функционал аломатдан эса ахборот тизимларни классификациялашда 
фойдаланиш мумкин. Функционал аломатига қараб қуйидаги ахборот 
тизимлар мавжуд(1.12-расм).
Ишлаб – чиқариш тизимлари 
Маркетинг тизимлари 
Молиявий ва хисоб тизимлари
Кадрлар тизими
Фирма хусусиятига кўра ёрдамчи функцияларни бажарувчи бошқа 
турлар
Оператив даражадаги ахборот тизимлар. 
Оператив даражадаги Ахборот тизимлар мутахассис – ижрочиларни 
қўллаб - қувватлайди. Унда у шартномалар ва ходисалар хақида 
маълумотларга ишлов беради (хисоб рақамлари, маош, кредитлар, хомашё ва 
материаллар оқими). 
Мисоллар: –
Бухгалтерия 
Банк депозитлари 
Буюртмаларга ишлов бериш 

---

51 
Авиабилетларни қайд қилиш
Маош тўлаш 
Мутахассисларга мўлжалланган ахборот тизимлар 
Ушбу даражадаги Ахборот тизимлар берилган маълумотлар билан 
ишловчи мутахассисларга ёрдам беради, мухандис ва лойихаловчилар иши 
махсулдорлиги ва унумдорлигини оширади. 
Бу синфдаги ахборот тизимларни икки гурухга бўлиш мумкин: 
Офисни автоматлаштирувчи ахборот тизимлар 
Билимларни ишлов берувчи ахборот тизимлар
1.12-расм. Ахборот тизимларнинг турлари 
Ушбу расмда ахборот тизимларнинг бошқарув ва малака даражаларини 
ҳисобга олган холда функционал аломатига қараб турлари келтирилган. 
Ўрта погонадаги менеджерлар учун ахборот тизимлар
Менеджмент даражасидаги ахборот тизимлардан мониторинг (доимий 
кузатиш), назорат, қарор қабул қилиш ва маъмурчилик учун ўрта бошқарув 

---

52 
погонасидаги ходимлар фойидаланишади. 
Ушбу ахборот тизимларнинг асосий функциялари қуйидагилар: 
Жорий кўрсатгичларни ўтганлари (эскилари) билан солиштирш 
Маълум вақт оралигидаги даврий хисоботларни тузиш 
Архивланган маълумотлардан фойидаланиш имкониятини таъминлаш 
Бу даражадаги ахборот тизимларни икки турга бўлиш мумкин: 
бошқарув учун (менеджмент) 
қарор қабул қилишни қўллаб - қувватловчи тизимлар 
Бошқарув учун мўлжалланган ахборот тизимларнинг аналитик 
имкониятлари унчалик кўп эмас. Улар асосан иш бориши тўғисида кунлик, 
ҳафталик маълумотга мухтож бошқарув ходимларига хизмат кўрсатишади. 
Қарор қабул қилишни қўллаб-қувватловчи тизимлар, натижасини 
олдиндан прогноз қилиш мумкин бўлган қисман тузилмаланган масалалар 
учун хизмат қилади. Улар бир нечта моделларга эга бўлган жуда кучли 
аналитик аппаратга эга.