Azərbaycanda Peşə Təhsili və Təliminin (ptt) inkişafına Avropa İttifaqının dəstəyi

Kompaundlar - elektroizolyasiya tərkibləridir. Onlar bir neçə maddədən (bitumlardan, 
parafindən, yağlardan və s.) hazırlanır. Onlar tətbiq edilərkən məhlul halında olur və sonra tədricən 
bərkiyir. Kompaundlardan detalların elektroizolyasiya xassələrini yaxşılaşdırmaq üçün istifadə edirlər. 
Tətbiqinə görə kompaundlar hopdurucu və doldurucu olur. 
Kompaund materialların xüsusi qrupunu tozşəkilli kompaundlar təşkil edir. 
Elektroizolyasiya kompaundları:
– termoplastik və 
– termoreaktiv olur. 
Şəkil 4.23. Kompaundlar 
Termoplastik kompaundlar normal halda bərk olur, qızdırıldıqda yumşalaraq plastikləşir və maye 
hala keçir, soyuduqda yenidən bərkiyir. Bu kompaundları dəfələrlə əritmək və bərkitmək olar. Onları 
hazırlamaq üçün neft bitumları ilə birlikdə bitki və mineral yağlardan, kanifoldan və bir sıra 
termoplastik polimerlərdən istifadə edilir. 
Termoreaktiv kompaundlar tətbiq edildikdə maye halda olur, sonra onlarda gedən reaksiya 
nəticəsində bərkiyir. Bərkidikdən sonra kompaundlar bərk hala keçir, ərimir və adi həlledicilərdə həll 
olmur. Laklar kimi bu kompaundlar da isti və soyuq, bərkimə kompaundlarına bölünürlər. İsti bərkimə 
kompaundlarının bərkiməsi xüsusi termik emalla, soyuq bərkimə kompaundlar isə bərkidicilərin təsiri 
ilə yerinə yetirir. Kimyəvi tərkibinə görə kompaundlar: 
– neft bitumları; 
– bitki və mineral yağlar; 
– kanifol və sintetik qatranlar əsaslı kompaundlara bölünürlər 

Pərdə materialları. 
Pərdə elektroizolyasiya materialları, süni yüksək molekulalı polimer dielektriklərdən: 
polistiroldan, polietilendən, ftorplast-4-dən və b. alınan elastik pərdələrdən və lentlərdən ibarətdir.
Polistirol pərdələri, yumşaldılmış (140
0
-160 C
0C0
-də) polistirolu metal tərtibatda olan dar yarıqdan 
- filyerdən ekstruziya üsulu ilə alınır. Təzyiqlə çıxarılan polistirol, yarıqdan xüsusi tərtibatla tutulur və 
bu tərtibat, qızardılmış pərdəni çəkib uzununa və eninə istiqamətdə dartır. Bunun nəticəsində 
pərdənin qalınlığı azalır. 
Polistirol pərdələrin qüsuru onların yumşalma temperaturunun nisbətən az və qırılmada alçaq 
mexaniki möhkəmliyinin kiçik olmasıdır. 
Polistirol pərdələri və lentlər yüksəktezlikli kabellərin damarlarını izolə etmək üçün, həmçinin 
kiçik və yüksəkgərginlikli polistirol kondensatorlarının istehsalında tətbiq edilir. 
Polietilen pərdələri, yumşaldılmış polietileni ekstruder vasitəsilə həlqəvarı deşikdən təzyiqlə 
dartmaqla alınır. Deşikdən arası kəsilmədən dartılan nazikdivarlı polietilen silindr daxildən sıxılmış hava 
ilə şişirdilir. Polietilen silindir, müştükdən bir qədər aralı məsafədə metal valcıqlar vasitəsilə yastılanır 
və sonra doğranır. Bunun nəticəsində qalınlığı 0,03-0,2 mm və eni 1-1,4 m olan polietilen pərdələr 
alınır. Polietilen pərdələri yüksəktezlik kabellərinin damarlarının izolyasiyaları üçün və həm də elektrik 
izolyasiya araqatları kimi tətbiq edirlər. 

---

53 
Şəkil 4.24. 
 
Ftorplast-4 pərdələri, fırlanan silindirik formaları ftorplast parçalarını yonmaqla alırlar. 
Ftorplast-4 pərdələri yanmayandır. Onları termosabit kondensatorlar istehsalında, habelə 250
C0
-yə 
qədər temperaturlarlarda istifadə olunan dolaq və quraşdırma məftillərində tətbiq edirlər.
4.4.2. Tələbələr üçün fəaliyyətlər 

Elektroizolyasiya laklarının növlərini karusel üsulundan istifadə edərək araşdırın. 

Elektroizolyasiya laklarının tətbiq sahələrini qed edin; 

Termoplastik kompaundların tərkib hissələrini araşdırın; 

Termoplastik kompaundlarla termoreaktiv kompaundları venn diaqramından istifadə 
edərək müqayisə edin; 

Kompaundların növlərini araşdırın və təhlil edin; 

Pərdə elektroizolyasiya materiallarına daxil olan polimerləri araşdırın və təhlil edin; 

Polistirol pərdələrin tətbiq sahələrini araşdırın və fikirlərinizi bildirin; 
Elektroizolyasiya 
lakları
F
ə
rqli
F
ə
rqli
Ox
ş
ar 

---

54 

Polietilen pərdələrin polistirol pərdələrdən fərqini müqayisə edin; 

Ftorplast-4 pərdələri haqqında internetdən məlumat toplayın və təhlil edin. 
4.4.3. Qiymətləndirmə 
Aşağıdakı qiymətləndirmə meyarına əsasən qiymətləndirəcəksiniz: