Azərbaycanda Peşə Təhsili və Təliminin (ptt) inkişafına Avropa İttifaqının dəstəyi

Sxem 3.1. 

Xüsusi həcmi müqavimətlə xüsusi səthi müqaviməti fərqləndirib müzakirə edin. 
3.1.2. Qiymətləndirmə 
Aşağıdakı qiymətləndirmə meyarına əsasən qiymətləndirəcəksiniz:
“Elektrotexniki materialların parametrlərini təsvir edir” 

Dielektrik nüfuzluğu nədir? 

Elektrik möhkəmliyi nəyə deyilir? 

Elektroizolyasiya materialları nə üçün istifadə edilir? 
3.2.1. Elektik keçiriciliyinin mahiyyətini izah edir 

Elektik keçiriciliyinin mahiyyəti 
Sabit gərginliklərdə dielektrikin keçiriciliyi birbaşa cərəyanla təyin olunur. Dəyişən 
gərginliklərdə isə aktiv gərginlik həm birbaşa cərəyanla, həm də paylaşma 
cərəyanlarının aktiv toplananları ilə təyin olunur.
Dielektriklərdə əsasən ion keçiriciliyi, nadir hallarda isə elektron keçiriciliyi olur. 
Elektrik sahə gərginliyinin kiçik qiymətlərində qazların elektrik keçiriciliyi həddindən artıq kiçik 
olur. Qazlarda cərəyan ionlar və ya sərbəst elektronlar olduqda yarana bilər. 
Qazın ionlaşmasına səbəb olan xarici amillər bunlardır: 
– rentgen; 
– ultrabənövşəyi və kosmik şüalar; 
– radioaktiv şüalanma;
– termiki təsirlər. 

---

34 
Şəkil 3.2. Məhlulların elektrik keçiriciliyini yoxlamaq üçün cihaz 
 
Qazlarda keçiricilik xarici ionizatorun təsiri ilə yaranmışsa, qeyri-sərbəst, zərbə ionlaşması 
nəticəsində yaranmışsa, sərbəst keçiricilik adlanır. 
Müsbət ionlarla mənfi hissəciklərin birləşərək neytral molekullar əmələ gətirməsi rekombinasiya 
adlanır. 
Maye dielektriklərin elektrik keçiriciliyi maye molekulların quruluşu ilə sıx əlaqədardır. 
Mayelərdə cərəyan həm ionların hərəkəti ilə, həm də nisbətən çox yüklənmiş kolloid hissəciklərin 
yerdəyişməsi ilə əlaqədardır. 
Maye dielektriki dissosiasiya meyilli qarışıqlardan tam təmizləmək mümkün olmadığından 
elektrik keçiriciliyi az olan elektroizolyasiya mayeləri almaq mümkün deyil. 
Polyar mayelər qeyri-polyar mayelərə nisbətən yüksək xüsusi keçiriciliyə malikdir və onların 
dielektrik nüfuzluluğu çox olduqda keçiriciliyi də artır. 
Maye dielektriklərin qarışıqdan təmizlənməsi onların xüsusi elektrik müqavimətini artırır. 
Mayenin xüsusi keçiriciliyi temperaturdan çox asılıdır. Temperatur artdıqca mayelərin özlülüyü azalır, 
nəticədə ionların çevikliyi artır və istilik dissosiasiyası dərəcəsi yüksəlir. Bu amillər də elektrik 
keçiriciliyinin artmasına səbəb olur. 
3.2.2. Tələbələr üçün fəaliyyətlər 

Qazın ionlaşmasına səbəb olan amilləri müzakirə edin; 

Mayelərdə cərəyanın yaranma səbəbini araşdırın və öyrənin; 

Maye dielektriklərin elektrik keçiriciliyinin artması səbəbini araşdırıb müəyyən edin. 
 3.2.3. Qiymətləndirmə 
Aşağıdakı qiymətləndirmə meyarına əsasən qiymətləndirəcəksiniz: