Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

 
2.3. OʻQITISHNING ASOSIY NAZARIYALARI VA MODELLARI 
2.3.1. Oʻquv faoliyatining psixologik mohiyati 
 
1997  yilda  qabul  qilingan  "Ta’lim  toʻgʻrisida"gi  qonun  va  "Kadrlar 
tayyorlash  Milliy  dasturida"  shaxs  kamoloti  asosiy  masala  sifatida  e’tirof 
etilgan. 
Birinchi 
Prezidentimiz 
I.A.Karimov:  "Iqtisodiy  va  siyosiy 
soxalardagi  barcha  islohotlarimizning 
pirovard 
maqsadi 
yurtimizda 
yashayotgan  barcha  fuqarolar  uchun 
munosib  hayot  sharoitlarini  tashkil 
qilib  berishdan  iboratdir.  Aynan 
shuning uchun ham ma’naviy jihatdan 
mukammal 
rivojlangan 
insonni 

---

121 
 
tarbiyalash, ta’lim va maorifni yuksaltirish, milliy uygʻonish gʻoyasini ruyobga 
chiqaradigan  yangi  avlodni  voyaga  yetkazish  davlatimizning  eng  muhim 
vazifalaridan  biri  boʻlib  qoladi",  degan  edilar.  Oʻquv  maskani  jamiyatning 
ijtimoiy  institutlaridan  biri.  Oʻquv  maskani  jamiyatning  buguni  emas,  balki 
kelajakka yoʻnaltirilgan rivojini belgilaydi. Oʻquv maskanining maqsadi ta’lim 
va tarbiyadir.  
Oʻquv faoliyati bu shunday faoliyatki, unda shaxsning psixik jarayonlari 
shakllanadi va rivojlanadi, uning asosida yangi faoliyatlar yuzaga keladi. Oʻquv 
faoliyati  insonning  butun  hayoti  davomida  namoyon  buluvchi  uzluksiz 
jarayondir.  Rus  psixologi  A.N.Leontev  inson  faoliyatining  psixik  va  amaliy 
shakllari  mavjudligini, bola ongi  aynan  oʻquv  faoliyatida  oʻsishini  ta’kidlaydi. 
D.B.Elkonin  esa  oʻquv  faoliyatining  xususiyatlarini  koʻrsatib,  uni  mohiyatiga, 
mazmuniga va oʻzini namoyon boʻlish shakliga koʻra ijtimoiyligini ta’kidlaydi. 
Oʻquv  faoliyati  bu  shunday  faoliyatki,  uning  natijasida  avvalo  oʻquvchida 
oʻzgarish  yuz  beradi.  Uning  mahsuli  turli  motivlar  asosida,  qurilgan  boʻlishi 
darkor.  Bu  motivlar  bevosita  oʻquvchi  shaxsining  oʻsishi  va  rivojlanishi  bilan 
bogʻliq  boʻlishi  kerak.  Oʻquv  faoliyati  ta’lim,  oʻqish  va  oʻrganish  degan 
tushunchalar  bilan  bevosita  bogʻliqdir.  Ta’lim  oʻqituvchi  va  oʻquvchi 
hamkorligidagi oʻquv faoliyati, oʻqituvchining bilim, koʻnikma va malakalarini 
oʻquvchilarga  oʻrgatish  jarayonidir.  Ta’lim  jarayoni  bevosita  muayyan 
axborotni, harakatlarni, xulq- atvorning shakllarini oʻzlashtirishga qaratilgandir. 
Oʻqish va oʻrgatish tushunchalari oʻquv faoliyati bilan bogʻliq boʻlib, ular bilim, 
koʻnikma va malakalarni oʻzlashtirishga, oʻrgatishga xizmat qiladi. 
D.B.Elkoninning  ta’kidlashicha,  oʻquv  faoliyatining  shakllantirilishi  bu 
faoliyat  ayrim  kishilar  bajarilishini  asta  -sekinlik  bilan  oʻquvchining  oʻziga 
oʻqituvchining  ishtirokisiz  mustaqil  bajarish  uchun  oʻtkazilishidir.  Ta’lim 
jarayoni  alohida  tashkil  etiladigan  hamda  boshqariladigan  faoliyat  boʻlib,  u 
oʻquvchilarning oʻquv faoliyatlarini tashkil etadi va ularni boshqaradi.