Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

 
6.1.2. Oʻqish motivlari 
Motiv  –  inson  xulq-atvorining  ichki  barqarorligi,  harakatga  undovchi 
tushunchadir. 
Motivasiya  esa  xulq-atvorni  psixologik  va  fiziologik  boshqarishning 
dinamik jarayoni boʻlib, unga tashabbus, yoʻnalganlik tashkilotchilik, qoʻllab – 
quvvatlash  kiradi.  Ta’lim  jarayonida  oʻqish  motivlari  “nima  uchun?”, 
“nimaga?”,  “qanday  maqsad  bilan?”  kabi  savollar  asosida  yuzaga  keladi. 
Motivlar birinchidan, oʻquv faoliyatiga undasa, ikkinchidan, maqsadga erishish 
uchun  zarur  yoʻl  va usullar tanlashga  yordam  beradi.  Oʻquv  faoliyatida  oʻquv 
motivlari oʻquvchilar tomonidan tanlanib, ular oʻquvchining maqsadi, qiziqishi, 
kelajak  rejalari  bilan  bevosita  bogʻliq  boʻladi.  Yosh  xususiyatlaridan  kelib 
chiqqan holda oʻquv motivlari turli yosh davrlarida turlicha boʻladi. 
Oʻquv  faoliyati  motivasiyasining  manbalari  mavjud  boʻlib,  ularga 
quyidagilar kiradi: 

---

304 
 
Ichki  manbalar.  Ular  insoniy  tugʻma  yoki  orttirilgan  extiyojlari  bilan 
belgilanadi.  Ulardan  eng  muhimi  tugʻma  axborotga  boʻlgan  extiyojdir. 
Orttirilgan extiyojlar esa gnostik va ijtimoiy ijobiy extiyojlar hisoblanadi. 
Tashqi  manbalar.  Ular  shaxsning  ijtimoiy  hayot  shart  –  sharoitlari  bilan 
belgilanadi.  
Talabalar ularning birinchisi boʻlib, jamiyatning shaxsdan talab qiladigan 
doimiy  xulq  –  atvorini  bildiradi.  Bogʻcha,  maktab,  oila  boladan  juda  koʻp 
ishlarni amalga oshirishni talab qiladi. 
Ijtimoiy  kutish  har  birimizdan    ma’lum  bilimlar,  koʻnikmalar  darajasini 
boʻlishi, zarurligini jamiyat kutishini bildiradi. Masalan, bir yoshli bola yurishi 
kerak,  7  yoshdan  u  oʻqishi  kerak,  15  yoshdan  u  kasb  tanlashi  kerak  deb 
hisoblaymiz.  Imkoniyatlar  –  shaxs  faoliyatini  belgilovchi  ob’yektiv  shart  – 
sharoitlardir. Masalan, boy kutubxona bolani koʻp kitobga oʻqishga undaydi.