Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. A. Dadaboyev

 
shartnoma tuzish xarajatlari, yuridik va noqonuniy shartnomalar imzolash 
xarajatlari.
 
Bu tavsif miqdoriy baholashning asosidir, keyinchilik boshqaruv 
xarajatlarini kamaytirish. Yangi turdagi xarajatlarning ajratilishi logistik 
mutaxassislari uchun va agentlar uchun ham juda qulaydir. Bu to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
firmalararo kelishmovchilik anglashilmovchilikni yo‘qotadi.
 
 
 
14.5. Xizmat ko‘rsatish harajatlarining xizmat darajasiga bog‘liqligi 
Xizmat darajasining ortishi bilan, tabiiyki xizmat uchun harajatlar ko‘payadi, 
biroq uning o‘sishi muntazam ravishda bo‘lmaydi. 
Sababi shundan iboratki, xizmat ko‘rsatuvchi subyekt, ya’ni xizmat 
qiluvchi shaxs birinchi navbatda eng kam harajatlar bilan ishlovchilardan 
foydalanadi. 
Birinchi misolni davom ettiraylik. Aytish kerakki, Pareto qoidasiga binoan, 
20% ro‘yxatdagi tovarlar 80% foyda keltiradi. Binobarin, xarid qilinadigan 
qismlarning tezda sotiladigan 400 ta xillarini ro‘yxat qilingani ma’qul bo‘lardi. 
Biroq bozor bunday holatdan voz kechgan bo‘lib unaqa sotuvchini hurmat 
qilmagan bo‘lardi, chunki boshqa xildagi kerakli buyumlarni sotib olish uchun 
doimiy rad javobini olgan bo‘lardi. Raqobatbardosh bo‘lish uchun Tovar 
ro‘yxatini kengaytirish zarur bo‘ladi, hamda o‘rta holdagi keyinchalik kam talab 
qilinadigan tovarlar ham qo‘shiladi. Biroq o‘rtacha talabdagi tovarlarni saqlab 
turish tez sotiladigan tovarlarga nisbatan qimmatroq bo‘ladi.
Kam talab qilinadigan tovarlarni saqlab turish harajatlari undan ham 
qimmatroq bo‘ladi. 
Shunday qilib, tovarlar ro‘yxati ko‘paytirilib, ya’ni xizmat ko‘rsatish 
darajasi oshirilib, korxina shu bilan birgalikda uni saqlab turish bilan bog‘liq 
bo‘lgan harajatlarni oshiradi. 
34-chizma
da xizmat ko‘rsatish harajatlarining xizmat 
darajasining miqdoriga nisbatan o‘zgarishi ko‘rsatilgan. 
70 %dan boshlab xizmat ko‘rsatish harajatlari juda tez ravishda xizmat 
ko‘rsatish darajasiga nisbatan ortib boradi, 90% darajaga yetgandan so‘ng esa, 
xizmatdan foydalanish ijobiy natija bermaydi. 
Mutahassislarning hisob-kitoblariga qaraganda, xizmat ko‘rsatish darajasini 
95 dan 97 %ga qadar ko‘tarilganda iqtisodiy samara 2% oshadi, harajatlar esa 
14% o‘sadi. 
Harajatlarning xizmat ko‘rsatish darajasiga bog‘liq ravishda logistikaning 
ta’sirini ko‘rib chiqaylik. Xizmat ko‘rsatish darajasini (
η
) to‘liq bajarilgan talablar 
miqdori (Q
baj
) ning umumiy talablar miqdiri (Q
umum
) ga bo‘lgan nisbatlar bilan 
belgilaymiz: 

---

161