N. B. Dilmurodov

Chambar ichak
– 
intestinum colon
qoramolda - uzunligi 6 – 9 metrgacha 
bo‘lib, 3 qismga bo‘linadi: 1) boshlanish qismi; 2) spiralsimon labirinti; 3) oxirgi 
boshlanish qismi – 
ansa coli proximalis
– bu ko‘r ichakni davomi bo‘lib, ular 
orasidagi chegara yonbosh ichakni ko‘r ichakka kirish teshigi hisoblanadi. Bu 
chegaradan chambar ichakning boshlanish qismi oldinga yo‘naladi; o‘ng 
buyrakning ostida u orqaga buriladi va o‘zining dastlabki uchastkasi ustidan tos 
tomonga o‘tadi, shu erdan chap tomonga o‘tadi, ko‘richak yonida yana bir marta 
burma hosil qilib, oldinga yo‘naladi va 3-nchi bel umurtqasi tengligida spiralsimon 
labirintga o‘tadi. 
Spiralsimon labirint – 
ansa spiralis
katta qorinning devoriga tegib turadi va 
ikki qator: markazga boruvchi hamda markazdan qochuvchi spiral hosil qiladi. 
Markazga boruvchi spiral 
– gyri centripetales,
bunda ichak burmasi 1,5 – 2 marta 
aylanib soat mili bo‘yicha markazga boradi.
Markazda u markaziy burma –
flexura centralis
hosil qilib, yana 1,5 – 2 
marta soat miliga teskari markazdan qochuvchi spiralsimon – 
gyri centrifugales 
ga 
aylanadi va boshlang‘ich burmaga etib borib, oxirgi qismga o‘tadi. Oxirgi qismi – 
ansa distalis 
boshlanish qismiga nisbatan kichik diametrli. U tos tomonga 
yo‘naladi, so‘ngra umurtqalar ostida oldinga qarab buriladi, yana orqaga qaytadi va 
to‘g‘ri ichakka o‘tadi. Yo‘g‘on ichaklar bo‘limi qorin bo‘shlig‘ining o‘ng tarafida 
joylashadi.
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari. 
Otda – chambar ichak katta va 
kichik chambar ichaklarga bo‘linadi. 
Katta chambar ichak
– 
colon crassum
ko‘r ichakdan boshlanadi, qorin 
bo‘shlig‘ining o‘ng tomoni bo‘ylab oldinga yo‘naladi va pastki o‘ng holat – 
colon 
ventrale dextrum
ni hosil qiladi. Katta chambar ichak diafragmaga yaqin joyda 
o‘ngdan chapga buriladi va pastki diafragmal holat – 
colon ventrale diaphragmale 
ni hosil qilib, so‘ngra u qorin bo‘shlig‘ining chap tomoni bo‘ylab orqaga, to tos 
bo‘shlig‘iga kirish joyigacha boradi va pastki chap holat – 
colon ventrale sinistrum

---

ni hosil qiladi; u tos bo‘shlig‘iga kirish joyida yuqoriga va orqaga burilib, tos 
burmasi – 
flexura pelvi 
ni hosil qiladi. Katta chambar ichak pastki holatda turib 
yuqorigi chap holat – 
colon dorsale sinisitrum
ni hosil qilib, u pastki chap holatdan 
och hamda kichik chambar ichaklarning burmalari orqali ajralib turadi.
Yuqorigi diafragmal holat – 
colon dorsale diaphragmale
va yuqorigi o‘ng 
holat – 
colon dorsale dextrum
bel sohasida kuchli siqiladi va kichik chambar 
ichakka o‘tadi. Katta chambar ichakda 4 ta lenta va 4 qator cho‘ntakchalar bo‘ladi; 
uning tos burmasida bu lenta va cho‘ntakchalar yo‘q; ichak diametri esa 
kichrayadi; yuqorigi chap holatda ichak diametri kattarib boradi hamda 3 ta lenta 
va 3 qator cho‘ntakchalar paydo bo‘ladi. Katta chambar ichakning eng yuqori 
diametri uning yuqorigi o‘ng holatida bo‘ladi, ya’ni shu erda oshqozonga o‘xshash 
kengaytma vujudga kelgan. Ichakning boshlanish qismi ko‘r-chambar ichak nayi 
yordamida ko‘r ichak bilan birlashib turadi.