Касимова Гуляр Ахматовна

3.1.1.-расм.Инвестицияларнинг таснифланиши
1
. 
Инвестицияларнинг иқтисодий мазмуни ва ижтимоий моҳиятини аниқ
белгилаш муҳим вазифа ҳисобланади. Фақат капитални йўқотиш риски 
мавжуд бўлган пул шаклидаги инвестициялар янги активларни вужудга 
келтиради. Инвестициялар бўлажак натижаларни қўлга киритиш мақсадида 
ҳозирги харажатларни билдиради. Кўпгина ҳолларда «инвестициялар» 
тушунчаси иқтисодий ва бошқа фаолият объектларига киритиладиган 
маблағларга доир ҳуқуқлар тарзида кўрсатилади. Инвестициялар ички ва 
ташқи (хорижий) инвестицияларга ҳам бўлинади. Портфел инвестициялар 
ўз таркибига қисқа муддатли қимматли қоғозлар, акциялар ва 
1
Ғозибеков Д.Ғ. Инвестицияларни молиялаштириш муаммолари. – Т.: Монография. “Молия”. 2003.-Б.17. 
 
Инвестиция 
ларнинг 
таснифланиши 
Инвестициялаш мақсадлари ва улар 
билан боғлиқ рисклар бўйича: 
-
венчур; 
-
бевосита; 
-
портфель. 
Такрор ишлаб чиқариш бўйича: 
-соф (асосий капитални кўпай-
тирадиган); 
- эскиришни қоплайдиган; 
- ялпи. 
Киритиш 
объектлари 
бўйича: 
- мол-мулкка инвестиция; 
- молиявий; 
- номоддий. 
 
Йўналтирилган соҳа ва 
объектлар бўйича: 
- капитал; 
- инновацион; 
- ижтимоий. 
Инвестициялаш субъектлари бўйича: 
- давлат инвестициялари; 
- корпоратив инвестициялар; 
- хусусий инвестициялар; 
- хорижий инвестициялар. 
Амалий йўналишлари бўйича: 
- янги лойиҳаларга; 
-кенгайтиришга, 
реконструкцияга, 
янгилашга; 
- реинвестициялар. 

---

116 
облигацияларни олиши мумкии. Портфел ннвестицияларни шакллантириш 
усуллари кўп.
Уильям Шарп ва Гарри Марковицларнинг фикрича, портфел 
инвестициялар назариясининг қоидалари қуйидагича: 
-
инвестиция активлари турлари бўйича тўғри тақсимланиши лозим; 
-
муайян турдаги қимматли қоғозга инвестиция риски фойданинг 
кутилаётган даражадан фарқланиши эҳтимоли билан белгиланади; 
-
портфел ннвестицияларнинг умумий даромадлилиги ва хатарини 
унинг таркибини ўзгартириш орқали ўзгартириш мумкин; 
-
портфел ннвестицияларни шакллантиришда назарда тутилаётган 
барча мўлжаллар ва мезонлар эҳтимолий характерда бўлади. 
Портфел инвестициялар корхонанинг қарз мажбуриятлари ёки унинг
акциялари таркибида киритиш мумкин. Бунинг тўғридан-тўғри 
инвестициялардан фарқи инвестиция қабул қилган корхонанинг фаолияти
устидан назорат ўрнатилмайди. Бундай портфел инвестицияларни қўлга 
киритишнинг асосий мақсади корхона ўзининг молиявий шароитини 
яхшилаб олишдир. Бундай инвестиция бераётган фирма ёки банкнинг
мақсади қисқа муддат ичида катта фойда олишдан иборат. 
Портфель инвестицияларнинг бир неча турлари мавжуд: 
–
ўсиш портфели – нархи тез ўсаётган қимматли қоғозлар тўплами; 
–
даромад портфели – юқори ва қатьий жорий даромадни таъминловчи 
қимматли қоғозлар тўплами; 
–
хатарли сармоя портфели – янги, ёш корхоналарнинг қимматли 
қоғозлар тўплами; 
–
махсус портфель – қимматли қоғозларнинг айрим гуруҳларинигина ўз 
ичига олади; 
–
балансдаги ёки аралаш портфель – турли хилдаги қимматли қоғозлар 
тўплами. 

---

117 
Портфель 
инвестицияларни 
шакллантиришдаги 
асосий 
мақсад 
таваккалчилик билан даромаднинг инвестор учун оптимал нисбатига 
эришиш ҳисобланади. Оптималлик иложи борича риск ҳисобига 
йўқотишларни камайтириш ва энг юқори даромадлилик билан 
ҳарактерланади. Рискни минималлаштиришга кўпинча диверсификация, 
яъни хилма-хил фонд қийматликларини сотиб олиш ҳисобига эришилади. 
Бир турдаги қимматли қоғоздан олинган паст даромад бошқа турдаги 
қимматли қоғоздан олинган юқори даромад ҳисобига қопланади.