Масъул муҳаррир

10
ГЕОГРАФИЯ ТАЪЛИМИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ИННОВАЦИОН 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ
Рузиева Дилором Абдимуминовна
Термиз тумани 17- умумий ўрта мактабнинг 
география фани ўқитувчиси
Телефон:[phone] [e-mail]
Аннотация: Ушбу мақолада География фанлар тизимида ҳам инновацион технология-
лардан фойдаланиб машғулотларни ташкил этиш аҳамияти ёритиб берилган.
 Калит сўзлар: таълим-тарбия, педагогик технология, интерактив таълим технология-
лари.
Мамлакатимизнинг таълим соҳасидаги инновацион ислоҳотлари тизимида бўлажак пе-
дагог шахсини шакллантиришнинг асоси бўлган касбий тайёргарлик сифатини ошириш 
муаммоси алоҳида ўрин тутади. Бугунги кунда таълим сифатини ошириш ўқувчиларнинг 
мустақил ижодий тафаккурини ўстириш, педагогик жараёнда инновацион технологиялар-
дан кенг ва самарали фойдаланишнигина эмас, балки, мазкур жараённи режалаштирув-
чиси, амалга оширувчиси ва бошқарувчиси бўлган ўқитувчининг касбий савияси, касбий 
тайёргарлигини шакллантириш масаласига чуқурроқ ёндашувни талаб этади. Шу сабабли 
таълим-тарбия, малакали мутахассилар тайёрлаш, шунингдек, педагог мутахассислар тай-
ёрлаш тизимига қўйилаётган талабларнинг сони ҳар қачонгидан ортиб бормоқда.
География фанлар тизимида ҳам инновацион технологиялардан фойдаланиб 
машғулотларни ташкил этиш долзарб масала бўлиб, дарсларни қизиқарли ўтиши учун 
жуда қулай. Чунки таълим технологияларининг асосий мақсади ўқув жараёнини фаол-
лаштириш, талабалар томонидан ўқув материалини ўзлаштиришнинг юқори даражаси-
га эришиш ва уларни мустақил икирлашга ҳамда ўз фикрини баён этишга ўргатишдир. 
Бугунги кунда таълим технологияларини тушунишнинг асосий йўли аниқ белгиланган 
мақсадларга қаратилганлик, таълим олувчи билан мунтазам ўзаро алоқани ўрнатиш, пе-
дагогик технологиянинг фалсафий асоси ҳисобланган таълим олувчининг хатти-ҳаракати 
орқали ўқитишдир. Ўзаро алоқа педагогик технология асосини ташкил қилиб, ўқув жара-
ёнини тўлиқ қамраб олиши керак.
География фанида таълим технологияларини қўллашда муҳим талаблардан бири ортиқча 
руҳий ва жисмоний куч сарф этмай, қисқа вақт ичида юксак натижаларга эришишдир. 
Қисқа вақт орасида муайян назарий билимларни таҳсил олувчиларга етказиб бериш, улар-
да маълум фаолият юзасидан кўникма ва малакаларни ҳосил қилиш, шунингдек, таҳсил 
олувчилар фаолиятини назорат қилиш, улар томонидан эгалланган билим, кўникма ҳамда 
малакалар даражасини баҳолаш география ўқитувчидан юксак педагогик маҳорат ҳамда 
таълим жараёнига нисбатан янгича ёндашувни талаб этади. 
Инновацион таълим технологияларини мажбуран қўллаш орқали мақсадга эришиб 
бўлмайди. Аксинча, тажрибали геогрофлар томонидан асосланган ёки улар томонидан 
қўлланилаётган илғор технологиялардан фойдаланиш билан бирга, уларни ижодий ривож-
лантириш мақсадга мувофиқдир. 
Бундан ташқари география таълим тизимларини ташкил этишда ролли ўйинлардан са-
марали фойдаланишга ҳам катта эътибор берилмоқда. Ўйин ижтимоий тажрибани акку-
милияция қилиш ва узатишдан иборат бўлиб, у амалий жиҳатдан турли хил вазиятлардаги 
хулқ-атвор нормаллари ва қоидалари орқали этикавий ва фаолият вазифаларини амалга 
ошириш воситаларини ўзлаштиришни таъминлайди. Ўйин методларининг асосий мақсади 
тингловчиларни фақат тинглаши эмас, балки билимларни ўзлаштиришда бевосита ишти-
рокини таъминлаш орқали таълим жараёни самарадорлигини оширишга қаратилган. Ўйин 
ҳар хил муаммоларни ҳал этишдаги имитацион фаолиятларни тузиш учун энг қулай асос 
ҳисобланади. 
Анъанавий таълимда ҳам табиий равишда суҳбат асосини ахборот ташкил этади. Аммо 
ахборот узатишнинг асосий манбаи ўқитувчининг тажрибаси бўлиб, бу жараёнда у етак-
чилик, доминантлик қилади, яъни у дарснинг асосий вақтида билимларни оғзаки тарзида 
ўқувчи (талаба)ларга етказиб беришга интилади. Фаоллик кўрсатиш ўқитувчигагина хос 

---

814
10
бўлиб, ўқувчи (талаба)лар бу вазиятда суст тингловчи бўлиб қолади. Уларнинг асосий ва-
зифаси ўқитувчини тинглаш, зарур ўринларда ёзиш, саволлар билан мурожаат қилинганида 
жавоб қайтариш, кам ҳолатларда рухсат этилганидагина сўзлашдан иборатдир.
Бугунги кунда ривожланган мамлакатларда ўқувчиларнинг ўқув ва ижодий фаолликла-
рини оширувчи, таълим-тарбия жараёнининг самарадорлигини кафолатловчи педагогик 
технологияларни қўллашга доир катта тажриба тўпланган бўлиб, бу тажриба асосини ин-
терфаол методлар ташкил этмоқда. Бу каби методлар ўз моҳиятига кўра геология фани 
бўйича таълим олувчиларда ўқув-билиш фаоллигини ошириш, уларни кичик гуруҳ ва жа-
моада ишлаш, ўрганилаётган мавзу, муаммолар бўйича шахсий қарашларини дадил, эркин 
ифодалаш, ўз фикрларини ҳимоя қилиш, далиллар билан асослаш, тенгдошларини тинглай 
олиш, ғояларни янада бойитиш, билдирилган мавжуд мулоҳазалар орасидан энг мақбул 
ечимни танлаб олишга рағбатлантириш имкониятига эгалиги билан алоҳида аҳамият касб 
этади.