Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

БОЛАЛАР БИЛАН ЖИСМОНИЙ МАДАНИЯТ БЎЙИЧА ЙЎНАЛТИРИЛГАН
МАШҒУЛОТЛАР – ЎҚИТИШ ТИЗИМИДА ПЕДАГОГИК ИННОВАЦИЯ СИФАТИДА 
ХАНКЕЛЬДИЕВ Ш.Х., ХАСАНОВ А.Т., ФарДУ. 
Умумий ўрта таълим мактабларида жисмоний тарбия жараёни жисмоний сифатларни тарбиялашнинг 
самарали воситалари, шакллари ва методларини экспериментал асослаш мақсадида мактаб ўқувчиларида 
базавий жисмоний тайёргарлик асосларини тузиш, ҳаракат малакалари ва кўникмалари фондини 
шакллантиришни назарда тутади. 
Мактабга кирувчи болаларни ҳаракат тайёргарлигини ҳар йиллик мониторинги уларнинг жисмоний 
статусининг паст даражадалигини кўрсатди, бу ўқитишнинг блок-модул тизимини қўллаш билан орқада 
қолаётган ҳаракат сифатларини ривожлантиришга йўналтирилган машғулотлар методикасини экспериментал 
асослаш бўйича тадқиқотлар ўтказишни аниқлаб берди. 
341 

---

Халқ таълими тизимининг ўқув жараёнида саломатликни сақлашни технологиялаштириш педагогика 
фанида ўзи билан ўсиб келаётган авлодни тарбиялаш ва соғломлаштириш вазифаларини ҳал қилишни 
таъминловчи, шуғулланувчилар ўқиётган тизимини тузиш, ўқув жараёнларини лойиҳалаш билан янги 
йўналишни ифодалайди. 
Тиббиёт доктори И.И.Брехман, валеология фанини таълим тизимида мактабгача ва бошланғич таълим 
жараёни учун мутахассисларни тайёрлаш билан боғлиқ, шу ёшдаги болаларни саломатлигининг педагогик 
муаммоларини ҳал қилиш мақсадида масалаларни ҳал этишга йўналтирилган муҳим ҳолат сифатида 
таснифлаган. 
Болалар билан жисмоний маданият – соғломлаштириш ишларини ҳолати бўйича ўтказилган кўп 
йиллик мониторинг таълим муассасаларида жисмоний маданият соғломлаштириш, рекреацион ва оммавий 
спорт ишларини эски ташкилий методлар билан амалга оширишга уриниш ижобий натижаларга олиб келмайди, 
деб ҳисоблашга асос бўлади. Табиийки, мактабгача ва кичик мактаб таълим муассаларидаги болалар билан 
жисмоний маданият – соғломлаштириш ишларини такомиллаштириш тўғрисидаги масала келиб чиқади ва 
уларга ўзининг касбий малакасини оширишнинг мос келувчи курсларидан ўтиш зарурати туғилади.
Мактаб таълим тизимида биринчи йил ўқиётган болаларнинг ҳаракат тайёргарлиги маълумотлари 1-
расмда келтирилган. Тажриба гуруҳидаги болалар билан орқада қолаётган ҳаракат сифатларини йўналтириб 
такомиллаш-тиришнинг ишлаб чиқилган авторлик дастурини жорий қилиш, ўқув йили давомида ҳар чоракнинг 
охирида уларнинг мониторигги билан ҳар кунлик жисмоний маданият дарслари ўтказилди. Тажриба даврида 
экспериментал гуруҳдаги соматометрик тавсифлари даражаси статистик даражада аҳамиятли кўтарилди. 
1–
расм. Болаларнинг ҳаракат тайёргарлиги. 
Болаларнинг ҳаракат тайёргарлиги ўқув йили жараёнида чораклар бўйича амалга оширилди, тестлар 
мажмуаси жисмоний тарбия бўйича давлат стандартларидан олинди. 
Ўқитишнинг йиллик цикли жараёнида болалар ҳаракат тайёргарлигининг мониторинги кўрсатдики, биз 
томонимиздан олдинга сурилган фараз, яъни зарур жисмоний сифатларини ривожлантиришга йўналтирилган 
жисмоний машқлар билан шуғулланиш кўрсаткичлари аҳамиятли ўсганлигини тасдиқлади, бу натижаларни 
ўғил болаларда 16.1% га, қизларда эса 23.6% га яхшиланганлиги билан исботланди.