Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

TAYYORLOV GURUHI BOLALARINI SAVODGA TAYYORLASHDA O‘YINLI 
MULTIMEDIYADAN FOYDALANISHNING MAZMUNI 
ХАМИДОВА Г., МАМАТҚУЛОВА Н., ЖДПИ., 
Mustaqil Respublikamiz uchun yosh avlodni har tamonlama yetuk va komil inson qilib tarbiyalash bugungi 
kunning dolzarb va hayotiy muhim vazifalaridan biri hisoblanadi. Chunki har qanday jamiyatning ravnaqi, ijtimoiy, 
siyosiy, iqtisodiy farovonligi fuqarolarning aqliy, axloqiy va jismoniy salohiyati hamda ularning ma’naviy darajada 
yuksak rivojlanishiga bog‘liq. 
“Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun hamda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da mamlakatning ijtimoiy iqtisodiy 
taraqqiyotini ta’minlashning asosiy omili bo‘lgan kadrlarni tayyorlash borasidagi eng zarur tadbirlar tizimi belgilab 
berildi. Sog‘lom avlodni tarbiyalash davlat va jamiyatning ustuvor yo‘nalishidir. Bolani to‘laqonli rivojlanishi uchun 
uni yoshlikdan shakllantirish lozim. Bu esa oilada va maktabgacha ta’lim muassasalarida turli interfaol o‘yin 
mashg‘ulotlarini olib borish asosida amalga oshirish mumkin. 
XXI asr kompyuter asri bo‘lgani uchun, maktabgacha ta’lim muassasalarining katta va maktabgacha tayyorlov 
guruhi bolalarini savodga o’rgatishda mashg‘ulotlar jarayonida bolaning diqqati, ijodiy tafakkuri va tasavvurlarini 
o‘stirishga xizmat qiladigan ta’limiy va rivojlantiruvchi kompyuter o‘yinlaridan foydalanish dolzarb masala 
hisoblanadi. Ayni bir vaqtda rivojlantiruvchi o‘yinlarni amalga oshirish jarayonida bolalarning kompyuter savodhonligi 
ham shakllanadi. 
MTM da multimediya texhologiyasidan ta’lim va tarbiyaning barcha sohalarida va yo’nalishlarida foydalanish 
mumkin.Shulardan biri MTM bolalarini harflar bilan tanishtirish bo’yicha taklif etiladigan uslibiyatni keltiramiz. 
MTM bolalarida harflarni o’rgatish, bunday ko’p yillar ilgari yaratilgan dastlabki alifbo darsliklaridan 
boshlangan. Ularda, bolalarning yoshlarini hisobga olib, harflarni o’rgatishga taqqoslash usuli va ko’rgazmalilikdan 
foydanilgan. Masalan 1918 yilda, Sh. Rahimiy tomonidan arabcha yozilgan alifbo darsligida “alif” harfini o’rgatish 
uchun, hayotga ko’p ishlatiladigan bolg’a tasvirlaridan (rasmlaridan) foydanilgan, boshqa harflar uchun esa, harfga mos 
ashyolar tanlangan. 1992 yilda Hasan Ali tomonidan nashr etilgan “Til ochqich” alifbo darsligida harflarni taqqoslab 
o’rgatish yanada yuqori pog’onaga ko’tarilgan, ushbu alifboda butun so’zlar sodda va aniq rasmlar tarzida bola ko’z 
oldida tasvirlanadi. masalan: Q harfini o’rganishda quyon rasmidan foydalanilgan.
Xuddi shuningdek, hozirgi zamon alifbo darsliklarida ham harflarni o’rgatishda rasmlardan foydalanish 
tavsiya etilgan. An’anaviy usulda darsliklar tashqari o’qituvchi (yoki tarbiyachi) harflarni o’rgatishda vosita sifatida 
“bo’r-doska” usulida va plakatlardan foydalanib kelmoqdalar.
Bu sohadagi mashg’ulotlarning samaradorligini oshirish maqsadida, harflarni o’rgatishda, multimedia 
texnologiyasi va vositalariga asoslangan yangi uslubni taklif etamiz. Ushbu uslub bo’yicha an’anaviy darslik o’rnida 
electron darsliklar yoki har bir MTM da tayyorlash imkoni bo’lgan multimedia qo’llanmasidan foydalanish mumkin.
1. “Ayiqvoy”ning birinchi so’zi: “Bolalar, men kimman?” – deydi. Ikki tomonida turgan bolalar: - “Siz 
Ayiqvoysiz”, deb javob beradilar. (“Ayiqvoy” so’zi urg’u bilan aytiladi). Tarbiyachi kadrni shu joyda to’xtatib, kuzatib 
turgan guruh bolalaridan: “bolalar, bu kim ekan?” deb so’raydi. Guruh bolalari ham “Ayiqvoy”, “Ayiqvoy” deb javob 
beradilar. Bu holda ham tarbiyachi oldin o’zi “Ayiqvoy” so’zini bo’g’inlab talaffuz etadi. “A-yiq-voy”. So’ngra guruh 
bolalaridan ham so’zni bo’g’inlab aytishlarini so’raydi: “A-yiq-voy” va birinchi harf – A ga e’tibor verishini buyuradi. 
2. so’ngra kadrni yana harakatlantirib, guruh bolalariga monitor ekraniga (qadrlarga) e’tibor beringlar deydi. 
Ekrandagi “Ayiqvoy” so’zini davom ettirib yon tomonlarida turgan bolalarga qarab: “Men Sizlarga o’rmondan, mening 
nomimning harfi-A ni olib keldim”, deb ikkila ushlab turgan Aharfini ko’rsatadi. So’ngra ikki yonidagi bolalardan: 
“Bular qanday harflar ekan?-deb so’raydi. Ekrandagi bolalar esa – “bular – “A” harfi”, deya javob beradilar. Tarbiyachi 
338 

---

kadrni yana shu joyda to’xtatib, ekran oldida turgan bolalardan: “Ayiqvoy o’rmondan qanday harf olib kelgan ekan”, 
deb javob beradilar. Tarbiyachi ularga – A-harfi nomini bir necha marta takrorlashlarini buyuradi.
Shunday keyin, A harfiga tegishli topishmoqlar topishga o’tiladi. Masalan, qo’yidagi topishmoq va savollar 
beradilar: “Qishda ham, yozda ham yashil” (archa), “Kichkina dekcha, ichi to’la mixcha” (anor), “men gullarga 
ko’naman, shirinliklar to’playman” (asalari), “Osti sariq usti sariq, shirin totli sochi sariq” (anjir). 
Tarbiyachi ushbu topishmoqlarga tegishli predmetlarning birinchi harflari (boshlanish harflari qanday harf 
ekanligiga tarbiyalanuvchilarning e’tiborlarini qaratadi. So’ngra bir nechta jismoniy mashqlar bajartiriladi. Shundan 
keyin, mashg’ulotning uchinchi bosqichi boshlanadi. 
3. Tarbiyachi kadrni yana harakatga keltirib, “Ayiqvoy” ga so’z beradi. “Ayiqvoy” ikki yonida turgan 
bolalarga: “Bolalar, endi tayoqchalardan A – harfini yasashni o’rganamiz” – deydi, kadrdagi bolalar stol ustida oldindan 
tayorlab qo’yilgan tayoqchalardan bittadan oladilar. “Ayiqvoy”ning o’zi esa, kichik tayoqcha oladi. “Ayiqvoy”: -“qani 
bolalar, qo’limizdagi tayoqchalardan A harfini yasab ko’raylikchi”,-deydi. Shunda, yonida turgan bolalar 
tayoqchalarining uchlarini ma’lum bir burchak ostida birlashtiradilar. Unda A shakli hosil bo’ladi. “Ayiqvoy”ning o’zi 
esa, tayoqchalarining o’rtalaridan yuqoriroqda-uchunchi tayoqchani joylashtiradi. 
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib quyidagi xulosalarni keltirish mumkin. 
1. Maktabgacha ta’lim muassasalarining maktabgacha tayyorlov guruhlarida savodga o’rgatishda 
multimediyali mashg’ulotlardan foydalanilsa: 
2. Maktabgacha ta’lim muassasalarining maktabgacha tayyorlov guruhlarida savodga o’rgatishning 
MTMlarida kompyuterli rivojlantiruvchi o‘yinlardan ham foydalanilsa,\ maqsadga muvofiq bo’lar edi.