A. Y. Pentin Xalqaro tadqiqotlarda o‘quvchilarning tabiiy fanlar bo‘yicha savodxonligini baholash Tabiiy yo‘nalishdagi fan

Sistema
Umumiy topshiriqlarning foiz ko‘rsatkichi
Fizik sistemalar
36
Tirik sistemalar
36
Yer va fazo sistemalari
28
– 18 –

---

Metodologik bilim. 
Olimlar tomonidan ilmiy bilimlarni shakllantirish maqsadida 
qo‘llaniladigan ilmiy tadqiqot metodlari haqida bilishga “metodologik bilim” deyiladi. 
Bu empirik tadqiqotlar asoslanadigan muhim jihat, bu – tajriba o‘tkazishni bilish. 
Xatoliklar va noaniqliklarni kamaytirish uchun qayta o‘lchash, o‘zgaruvchi kattaliklarni 
nazorat qilish va ma’lumotlarni uzatish hamda taqdim etishning standart metodlarini 
bilish shular jumlasidan sanaladi. Bular metodolik bilimlarni tashkil etib, “dalillar 
konsepsiyasi” deb ham ataladi (Gott, Duggan and Roberts, 2008; Millar et al., 1995). 
Metodologik bilim deganda olimlar ishonchli va haqqoniy ma’lumotlarga ega bo‘lishlari 
uchun foydalanadigan metodlar ham tushuniladi. Ilmiy tadqiqotlarni amalga oshirish hamda 
muayyan takliflarni qo‘llab-quvvatlashda dalillarni tanqidiy tahlil qilish talab etiladi.
Metodologik bilim quyidagilarni qamrab oladi:
 
o‘lchov konsepsiyasi, masalan, miqdor (o‘lchashlar), sifat (kuzatishlar), shkaladan 
foydalanish, davomli o‘zgaruvchilar;
 
takroriy va o‘rtachasini aniqlash kabi noaniqliklarni kamaytirish va baholash 
usullari;
 
takroriylikni ta’minlash mexanizmlari (ma’lum miqdorni qayta o‘lchashlarda 
ulardagi farqlarning kamligi) hamda o‘lchovlarning aniqligi;
 
ma’lumotlarni jadval, grafik, diagramma yordamida abstraksiyalash va ifoda-
lashning umumiy usullari va ulardan o‘rinli foydalanish.
Epistemik bilim.
 
Fanda ilmiy bilimlar shakllanishi uchun zarur bo‘lgan muayyan 
tuzilmalarning ahamiyati hamda asosiy jihatlarini anglash “epistemik bilim” deb ataladi 
(Duschl, 2007). Bunday bilimga ega bo‘lgan shaxslar ilmiy nazariya va gipoteza yoki 
ilmiy fakt va kuzatish o‘rtasidagi farqni misollar bilan tushuntira oladilar. Epistemik