Avtomobil indd

 Dizel yonilg‘ilarining turlari va ishlatilishi
Avtomobillarda ish sharoitiga ko‘ra uch turdagi dizel 
yonilg‘ilaridan: Ë (yozgi), Ç (qishki) va A (arktik) foydalaniladi. 
Barcha turdagi dizel yonilg‘ilariga belgilangan tartibda va 
miqdorda qo‘shilmalar qo‘shishga ruxsat etiladi. 
Ekspluatatsion xususiyatlarini yaxshilash maqsadida dizel 
yonil g‘isiga quyidagi qo‘shilmalar aralashtiriladi:
– setan sonini oshiruvchi (izopropilnitrat 0,20–0,25 
foizgacha);
– tutashga qarshi (tarkibida bariy bo‘lgan qo‘shilma 0,25–
0,50 foizgacha);
– yonilg‘ining issiqlik ta’sirida oksidlanishiga turg‘unligini 
oshi ruvchi, oksidlanishga qarshi (0,001–0,1 foiz);
– yonilg‘ining qotish haroratini pasaytiruvchi, depressorli 
(0,01–2,0 foiz);
– yonilg‘ining korroziyalash jadalliligini pasaytiruvchi, 
korroziyaga qarshi (0,0008–0,005 foiz);
– ko‘p funksiyali (0,01–0,5 foiz). 
Dizel yonilg‘isining barcha komponentlari yuqori 
turg‘unlikka ega bo‘lganligi tufayli ularni uzoq muddat (5 yil 
va undan ortiq) saqlash mumkin. Ë markali yonilg‘i tashqi 
muhit harorati 0°C va undan yuqori bo‘lganida ishlatish uchun 
mo‘ljallangan, Ç markali yonilg‘i minus 20°C va undan past 
harorat (sovuq tabiiy iqlim mintaqalari)da, A markali yonilg‘i 
esa minus 50°C va undan past haroratli mintaqalarda ishlatishga 
mo‘ljallangan. 
Dizel yonilg‘ilari tarkibidagi oltingugurt miqdoriga qarab 
ikki kichik guruhga bo‘linadi. Birinchi kichik guruhga 
kiradigan yonilg‘ilar tarkibidagi oltingugurt miqdori 0,2 foizdan 
oshmaydi, ikkinchi kichik guruhga kiruvchi Ë va Ç markadagi 
yonilg‘ilar tarkibidagi oltingugurt miqdori 0,21–0,50 foizdan, 
A markadagi yonilg‘ilarda esa 0,21–0,40 foizdan ortmasligi 
lozim. Dizel yonilg‘ilari quyidagicha markalanadi: Ë–0,2–40. 
Bunda Ë yozgi yonilg‘i ekanligini; 0,2 soni yonilg‘i tarkibidagi 
oltingugurt miqdorini (foiz hisobida), 40 soni yonilg‘ining 

---

92
93
o‘t olish harorati (°C)ni bildiradi. Qishki yonilg‘ilarda esa 
yonilg‘ining qotish harorati ko‘rsatiladi. Masalan, Ç–0,2–
(–35) markali yonilg‘ida minus 35 soni yonilg‘ining qotish 
harorati (°C)ni ko‘rsatadi. Arktik dizel yonilg‘ilari markasida 
esa faqat oltingugurtning miqdori (%) keltiriladi, masalan, 
A–0,4. 
3.1- jadval