Microsoft Word педагогика тарихы кейинги вартант

5.2. Munis Xorezmiydiń (1 778 -1 829) “Savodi ta’lim” shı
ǵ
arması 
kórkemlep jazıw
ǵ
a baylanıslı dáslepki shı
ǵ
arma.
Munis Xorezmiy Xiywa
ǵ
a jaqın jerdegi Qiyat awılında Áwezbiydiń 
shańara
ǵ
ında 1778-jılı dún’ya
ǵ
a keldi. Onıń ákesi Áwezbiy ilim hám mádeniyattıń 
qádirine jetetu
ǵ
ın, dóretiwshilik miynet adamların húrmetleytu
ǵ
ın adam boldı. 
Sonlıqtanda balasınıń oqıw hám dóretiwshilik miynet penen shu
ǵ
ıllanıw
ǵ
a baylanıslı 
bol
ǵ
an barlıq arzıw-úmitlerin iske asırıw
ǵ
a háreket jasaydı, o
ǵ
an bas-kóz boladı. 

---

Munis Xorezmiy dáslepki bilimdi awıllıq mektepte aladı. Sońınan Xiywa 
metreseleriniń birinde oqıydı. Ol ilim sırların sol dáwirdegi belgili ustaz 
Saydiyshanxojadan úyrenedi. Oqıw barısında arab, fars tillerin puxta ózlestiredi. 
Jas shayır sol waqıtta
ǵ
ı qosıqların «Munis» ádebiy laqabı menen jazadı. Ol 
Nizamiy, Dexleviy, Sheraziy, Lutfiy, Ferdawsiy, Nawayı hám basqada shayır-
oyshıllardıń shı
ǵ
armaların qunt penen úyrenedi. 
Munistiń ákesi 1800-jılı qaytıs boladı. Xiywa xanı Awez Inaq ulı jas shayırdıń 
talantına tán berip, onı saray jumıslarına shaqıradı. Bul jerde shayır xan sarayında
ǵ
ı 
ayrım ádalatsızlıqlardı, teńsizliklerdi abaylaydı. Usı kórinisler onıń dóretiwshiliginede 
tásir jasaydı. 
1804-jılı qosıqların bir toplam
ǵ
a jámleydi, 1815-jılı bolsa 16892 misradan ibarat 
bol
ǵ
an «Munisul-ishshoq» atamasında
ǵ
ı kitabın járiyalaydı. Al, 1804-jılı jazıw
ǵ
a, xat 
tanıw
ǵ
a ba
ǵ
ıshlan
ǵ
an «Savodi ta’lim» atlı qollanbasın jazadı. 
Munistiń bul shı
ǵ
arması sawat ashıw jollarına umtılıwshılar ushın o
ǵ
ada 
áhmiyetli boladı. Onıń 1-bóliminde xat tanıw hám jazıp úyreniw ushın kerekli bol
ǵ
an 
oqıw quralları haqqında, al, 2-bóliminde xat tanıw, jazıw sheberliklerin jetilistiriw 
usılları haqqında ámeliy ba
ǵ
darda bilim beriledi. 
Munis Xorezmiy óziniń tálim-tárbiya haqqında
ǵ
ı qosıqlarında doslıq, 
wapadarlıq máselelerine ayrıqsha itibar qaratadı. Dos tańlawda abaylaw kerekligin 
esletip ótedi. Ol jaman sózlerdi aytatu
ǵ
ın adamlardan jaslardıń áwlaq júriwin usınıs 
etedi. 
Munis Xorezmiy nápsini tıyıp júriw kerekligin, sebebi, nápsisin ashıp júrgen 
adamlardıń jekkórinishli bolatu
ǵ
ınlı
ǵ
ın, abıroyınıń tógiletu
ǵ
ınlı
ǵ
ın aytıp adamlardı 
saqlandırıw
ǵ
a háreket jasaydı. 
Ulıwma Munis Xorezmiy óziniń tálim hám tárbiya haqqında
ǵ
ı kóz-qaraslarında 
rasgóylik, doslıq, wapadarlıq, sadıqlıq, ádalatlılıq, shiyrin sózlilik, gozzal insanıy 
pazıyletlerge iye bolıwshılıqtı joqarı bahalaydı. Xalıqtı ilimli bolıw
ǵ
a shaqıradı.

---