Mundarija: kirish I. Bob. Simmetrik kalitlar va ularning axborot xavfsizligidagi o`rni

Bir tomonlama funksiyalar
K.E. Shennonning 1949 yildagi maqolasi kriptologiya sohasidagi ochiq 
ilmiy izlanishlarning ko’payishiga olib kelmadi. Birinchidan, bu maqolada 
keltirilgan «maxfiy aloqa tizimlarining nazariy bardoshlilik nazariyasi» 
moxiyati jihatidan atroflicha va to’liq bo’lib, bunday nazariyaga ko’ra, maxfiy 
aloqa kanali bo’ylab uzatiladigan kalitning xajmi, uzatiladigan ma’lumot 
xajmining kattalashib borishi bilan, kattalashib boradi. Ikkinchidan, amaliy 
bardoshlilik masalalarining yechimlari haqidagi ilmiy natijalar, yangi 
kriptotizimlar yaratish yo’nalishlarining vujudga kelishidan ko’ra, ko’proq 
mavjud kriptotizimlarning takomillashuviga olib keldi. Shunday bo’lsada, 
Shennonning bu nazariyasidagi «yetarli darajadagi (amaliy) bardoshli 
kriptotizimlar yaratish masalasi, moxiyati jihatidan, ma’lum shartlarni 
qanoatlantiruvchi va yechimi sarf-xarajatlarni qoplamaydigan murakkab 
masalaga asoslanishi kerak», deb ifodalangan izohi, stanfordlik olimlar U. 
Diffi va M.E. Xellman ilmiy izlanishlarining samarali natijalarida o’z aksini 
topdi. Ular tomonidan 1976 yilda «Kriptologiyada yangi yo’nalish», deb 
nomlangan ilmiy maqolaning chop etilishi, maxfiy aloqa tizimlarida maxfiy 
kalitni maxfiy aloqa kanali bo’ylab uzatishga xojat yo’q bo’lgan amaliy 
bardoshli kriptotizimlar yara-tishning asosini ochib berdi. U. Diffi va M.E. 
Xellmanning ilgari surgan g‘oyalari «bir tomonlama funksiya»ning P.M. 
Nidxemning hisoblash tizimlariga kirishning muhofazasi haqidagi ishlaridan 
olingan ta’rifini kriptotizimlar uchun moslashtirilgan va takomillashtirilgan 
ifodasidir 
Bir tomonlama funksiya
- bu, ta’rif bo’yicha, shunday
y=f(x) 
funksiyaki, uning aniqlanish sohasidan bo’lgan ixtiyoriy x uchun f(x)=y 
qiymat oson xisoblanib, qiymatlar sohasining barcha
y 
qiymatlariga mos 

---

Bajardi: Ro`zmetov Alisher B
et:
Qabul qildi: Sadikov M. 
.
.
keluvchi x qiymatlarni xisoblab topishni amaliy jihatdan imkoniyati yo’q. 
Ko’rinib trubdiki, bir tomonlama funksiyaning bunday ta’rifi «oson 
hisoblanadigan», 
«barcha 
qiymatlar 
uchun», 
«amaliy 
jihatdan», 
«hisoblashning imkoniyati yo’q» iboralar asosida berilib, matematika nuqtai 
nazaridan aniq emas. Shunday bo’lsada, bu ta’rif amaliy kriptotizim 
masalalari nuqtai nazaridan yetarli darajada aniq bo’lib, alohida olingan 
kriptotizimlar uchun takomillashtirilib, mutlaqo aniq ifodlanishi mumkin. 
Shunday funksiyalardan kriptografiyada qanday foydalanilishi haqida 
qisqacha to’xtalamiz. Yashirin yoki maxfiy uslubli bir tomonlama funksiya, 
ta’rif bo’yicha biror z Z parametrlarga bog‘liq bo’lib, teskarisiga ega bo’lgan 
shunday f funksiyalar sinfiki, berilgan