8-mavzu: temperaturani o’lchash usullari va asboblari. Reja

3.1-rasm
. Termometrlar. 
Agar to‗liq kiritilganda darajalangan termometrni ishlatilish sharoitlariga ko‗ra 
o‗lchanayotgan muhitga to‗liq kiritib bo‗lmasa, unda uning rezervuari va suyuqlik ustuni turli 
temperaturada bo‗ladi. CHiqib turgan ustunga tuzatma quyidagi formula bo‗yicha kiritiladi: 
,
(3.2) 
bunda – chiqib turgan ustundagi darajalar (graduslar) soni,
— shishadagi suyuqlikning 
kengayish koeffitsnenti (simob uchun 0,00016, spirt uchun 0,001), 
; t
2
— termometr 
ko‗rsatayotgan temperatura °S; t
1
— rezervuar chiqib turgan ustunning o‗rtasiga biriktirilgan 
yordamchi termometr orqali o‗lchanadigan chiqib turgan ustunning o‗rtacha temperaturasi. 
Agar chiqib turgan ustun temperaturasi o‗lchanayotgandan kam bo‗lsa, unda 
tuzatma 
ishorasi musbat, ortiq bo‗lsa, ―–‖ manfiy bo‗ladi. CHiqib turgan ustun hisobiga paydo bo‗ladigan 
xatolik ancha katta bo‗lishi mumkin va shuning uchun uni e‘tiborga olmaslikning iloji yo‗q. 
SHuni ta‘kidlash lozimki, chiqib turgan ustun hisobiga simob uchun xatolik suyuqliklarnikiga 
qaraganda temperatura kengayish koeffitsientlari qiymatining katta farq qilishiga ko‗ra bir tartibga 
past. 
Hozir shishali 
termometrlarning 
quyidagi
 turlaridan 
foydalaniladi: 

---

18 
1
. Ichiga shkala joylashtirilgan texnik simobli termometrlarning (to‗g‗ri chiziqli va burchakli) 
11 xili chiqariladi: 
-90 ... +30; -60 … +50; -30 . .. +50; 0 . .. 100; 0...160; 0...200; 0… 300; 0.... 350, 0.... 450; 
0…. 530 va 0….600°S.
SHkala bo‗linmasining qiymati 0,5°C (shkalasi -30… +50°S) dan 5 va 10°C gacha (shkalasi 0 
… 600°S). 
2
.Tayoqli, ichiga shkala joylashtirilgan laboratoriya simobli termometrlari –30 dan +600°C 
gacha temperaturani o‗lchashga muljallangan, shkala bo‗linmasining qiymati 0,1 va 2°S; 
3
.Suyuqlikli (simobli emas) termometrlar tayoqli, o‗lchash chegaralarini –200 dan + 200°C 
gacha qilib chiqariladi. SHkala bo‗linmasining qiymati 0,2 dan 5°C gacha. 
4
.Simobli yuqori aniqlikdagi va namunaviy termometrlar o‗lchash chegarasi tor (4 dan 59°C 
gacha) va shkala bo‗linmasining qiymati 0,01 dan 0,1°C gacha qilib chiqariladi.