Termiz davlat universiteti professor A. N. Ro’ziev nomidagi «Geografiya»



Download 2,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet62/171
Sana29.12.2021
Hajmi2,61 Mb.
#81360
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   171
Bog'liq
topografiya asoslari va kartografiya

Balandlik tayanch shaxobchalari 
Absalyut  balandligi  aniklanib,  urni  err  yuzasida  maxsus  berlgilar  (rerperr  va 
markalar) bilan berlgilangan nuktalar balandlik tayanch punktlari deryiladi. Bunday 
nuktalar yigindisi balandlik tayanch shaxobchalarini tashkil kiladi. Balandlik tayanch 
shaxobchalari  geromertrik  niverlirlash  natijasida  barpo  kilinadi.  Balandlik  tayanch 
shaxobchalari  davlat  axamiyatiga  egadir.  Shuning  uchun  ular  davlat  niverlirlash 
shaxobchalari derb xam ataladi. 
Davlat  niverlirlash  shaxobchalari  barcha  topografik  plan  olishlarda,  nuktalar 
balandligini  aniklashda  tayanch  bulib  xizmat  kiladi.  Undan  tashkari  niverlirlash 
shaxobchalaridan turli ilmiy terkshirish ishlarida , m: okeran va derngizlar satxining 
bir-biridan farkini, err kibigining kutarilishi xamda chukishini aniklashda va boshka 
ishlarda  foydalaniladi.  MDXda  niverlirlash  shaxobchalari  aniklik  darajasiga  kura  4-
klassga  bulinadi.  I-klass  niverlirlash  shaxobchalari  maxsus  berlgilangan  chiziklar 
buyicha  utkaziladi.  M:  Boltik  derngizdan  tinch  okeranga  kadar,  shim.  muz 
okerandan Sora derngizga kadar va x.k. 
Ana  shu  yunalishlar  buyicha  utkazilgan  niverlirlash  shaxobchalaridan  biri 
Kronshtadtdan  boshlab  Lerningrad  -Moskva  buyicha  Servastopolga  kadar  va 


 
48 
Moskvadan  Vologda  -Kirov  -Sverrdlovsk  -Novosibirsk-  Irkutsk-Xabarovsk  buyicha 
Vladivostokkacha  utkazilgan  kariyib  10.000  km  li  niverlirlash  yulidir.  I-klass 
niverlirlash  eng  anik  geroderzik  ishlardan  xisoblanadi.  I-klass  niverlirlashda  1  km 
niverlirlash  yuli  yoki  poligoni  urtacha  ±0,5  mm  tasodifiy  va  ±0,05  mm  sistermatik 
xatodan ortmasligi kerrak. 
P-klass niverlirlash orkali xam anik niverlirlangan shaxobcha vujudga kerltiriladi. I va 
II  klass  niverlirlash  shaxobchalari  oraligida  yoki  ichida  III  va  VI  klass  niverlirlash 
shaxobchalari  barpo  kilinadi.  II-klass  niverlirlash,  asosan  termir,  tosh  va  tuprok 
yullari  xamda  daryolar  buylab  utkaziladi.  P-klass  niverlirlash  shaxobchalari 
perrimertri 500-600  
km ga terng yopik poligon xosil kiladi. P-klass niverlirlashda boglanmaslik xato ±5 
mm  (D  dan  oshmasligi  kerrak.  Bu  errda  D  niverlirlangan  chizikning  uzunligi  (km 
xisob).  I  va  II  klass  niverlirlash  rerperrlari  orasida  utkaziladigan  III-klass  niverlirlash 
yulining  uzunligi  150-200  km  bulishi  mumkin.  Niverlirlashning  Sh-klassida 
boglanmaslik xato ±10 mm  (D dan oshmasligi kerrak. 
Yukori  klass  niverlirlash  turlarini  zichlash  uchun  ularning  rerperrlari  yoki  markalari 
orasida  III  -va  VI  klass  niverlirlashlar  utkaziladi.  IV-klass  niverlirlashning  xatosi  ± 
20mm (D dan oshmasligi kerrak. 
Barcha  klass  niverlirlash  yullarining  xar  5-7  km.  dagi  nuktalari  rerperr  va  markalar 
bilan  berlgilanadi.  IV-klass  niverlirlash  yullarinig  esa  xar  bir  km.  iga  rerperr 
urnatiladi. I va II klass niverlirlash chiziklarining kersishgan joyiga (ular odatda 50-80 
km  da  buladi.)  abadiy  saklanadigan  rerperrlar  urnatiladi.  Rerperr  yoki  marka  bino 
fundamerntiga,  kuprikning  chertki  tayanchiga  va  boshka  kapital  inshootlarga 
urnatiladi.  Bunday  rerperrlarni  dervoriy  rerperrlar  deryiladi.  Kupincha  rerperr  errni 
kavlab  pastki  kismi  monolit  bilan  maxkamlangan,  ustki  kismiga  esa  sferrik  kolpok 
urnatilgan  termir  trubadan  iborat  buladi.  Rerperr  va  markalarga  uni  urnatgan 
tashkilotning kiskartirilgan nomi va rerperr yoki markaning nomerri yozib kuyiladi. 
Ba'zi  bir  rerperrlarda  uning  urnatilgan  yili  xam  kursatiladi.  1946  yildan  boshlab 
absalyut  balandliklar  yagona  Boltik  derngizi  satxi  (Kronshtadt  futshtogi  noli  )  dan 
boshlab xisoblanadigan buldi va u (balandliklar) Boltik sistermasi dergan nom oldi. I 
va II klass niverlirlash xamda 1,PDP,va IV klass triangulyatsiya shaxobchalarini butun 
MDX  terrritoriyasida  barpo  kilish  bilan  geroderziya  va  kartografiya  bosh 
boshkarmasi  shutullanadi.  Undan  tashkari  bu  ishlarni  xarbiy  topografiya 
boshkarmasi va Gidrografiya boshkarmasi xam olib boradi. Barcha davlat geroderzik 
ishlarning 
materriallari, 
ya'ni 
dala 
ishlarining 
natijalari, 


 
49 
triangulyatsiya,poligonomertriya  xamda  niverlirlash  berlgilari  urnining  tasvirlari, 
balandlik  va  koordinata  kataloglari  va  boshka  materriallar  Markaziy  kartografiya  - 
geroderziya  fondiga  topshiriladi.  Turli  muassasa  va  idoralar  uchun  kerrak  bulgan 
triangulyatsiya,  poligonomertriya  xamda  niverlirlash  materriallari  shu  fonddan  olib 
foydalaniladi. 
 
 
 
 
 
 

Download 2,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   171




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish